________________
५३
सुघा टीका स्था०४३०३सू०१५ गजदृष्टान्तेन पुरुषनिरूपणम्
छाया - चतस्रो युग्याऽऽचर्याः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा - पथियायि नामैकं नो उत्पथमाथि १, उत्पवयायि नामैकं नो पथियामि २, एक, पथियाय्यपि उत्पथयाय्यपि ३, एकं नो पथियायि नो उत्पथयायि ४, एवमेव चत्वारि पुरुषजातानि । सू० १५ ॥
टीका - " चत्तारि जुग्गायरिया " इत्यादि युग्याऽऽचर्याः - युगं - रथं वहतीति युग्मश्वादि वाहनं तस्याऽऽचरणान्याचर्या: - बहनक्रियाः गमनक्रियः वा चतस्रः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा - " पंथजाई ' इत्यादि - एकं युग्यम् - अश्वादिवाहनं पथियायि - पन्थानं मार्गयति गच्छतीत्येवं शीलं तथा भवति किन्तु नो उत्पथयायि - उत्सृष्टः त्यक्तः पन्थाः उत्पथः कुमार्गः तं गच्छतीत्येवंशील मुत्पथयामि न भवति, इति प्रथमो भङ्गः । १ ।
"
तथा - एकम् उत्पथयायि भवति, किन्तु नो पथियायि, इति द्वितीयः २ ।
" चत्तारि जुग्गायरिया पण्णत्ता " - इत्यादि १५
सूत्रार्थ - युग्याचर्या चार कही गई हैं, पथियायी नो उत्पथपायी - १ उत्प धयायी नो पथियाधी - २ पथियायी भी उत्पथयापी भी - ३ और नो पथियायी नो उत्पथयायी - ४ । इसी प्रकार से पुरुष जात भी चार कहे गये हैं
भावार्थ-युपपदसे रथ वहन करनेवाले अश्वादि वाहन यहां गृहीत हुये हैं, इनकी जो बहनक्रिया या गमनक्रिया है वह आचर्या पदसे गृहीत है। इसे चार प्रकार होनेका तात्पर्य ऐसा है कोई अश्वादि वाहन ऐसा होता है जिसका स्वभाव मार्गसे चलनेका कुमार्गसे नहीं होता है - १ यह पथियायी मार्ग में चलनेवाला का प्रथम भङ्ग है कोई एक ऐसा होता है जो कुमार्ग से चलने का स्वभाववाला होता है मार्ग से नहीं, २ यह द्वितीय भङ्ग है " इत्याहि
" चत्तारि जुग्गायरिया पण्णत्ता
युग्याथर्या (अश्वाहिनी अमन डिया) यार प्रहारनी उही छे – (१) पथिયાયી ના ઉપથયાયી, (ર) ઉપથયાયી ના પથિયાયી, (૩) પથિયાયી અને ઉપથયાયી (૪) ના થિયાયી ના ઉપથયાયી એજ પ્રમાણે પુરુષાના પણુ
ચાર પ્રકાર કહ્યા છે.
ભાવાર્થ-યુગ્મ એટલે રથાદિને ખેંચનાર અશ્વાદિ તે અશ્વાદિની જે વહન ક્રિયા અથવા ગમનક્રિયાને આચર્યોં કહે છે તેના ચાર પ્રકાર હવે સ્પષ્ટ કરવામાં આવે છે—(૧) કોઇ અન્ધાદિ યુગ્ય હાય છે જે માગે ચાલવાના સ્વભાવવાળું હાય છે-કુમાર્ગે ચાલતું નથી. (૨) કેાઈ એક અશ્વાદિ વાહન કુમાર્ગે જ ચાલવાના સ્વભાવવાળું હોય છે. માગે` તા ચાલતુ' જ નથી. (૩)
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૩
