________________
४४२
स्थानाङ्गसूत्रे विप्पजहमाणे णेरइयत्ताए वा जाव देवत्ताए वा उवागच्छज्जा, मणुस्सा चउगईया चउआगईया, एवं चेव मणुस्सावि ॥सू०३१॥
छाया-पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाश्चतुर्गतिकाश्चतुरागतिकाः प्रज्ञसाः, तद्यथापञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकाः पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकेषु उपपघमाना नैरयिकेभ्यो वा तिर्यग्योनिकेभ्यो वा मनुष्येभ्यो वा देवेभ्यो वा उपपधेरन् , तेषामेव खलु स पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकः पञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकत्वं विप्रजहत् नैरयिकतया वा यावत् देवतयाबोपागच्छेत् , मनुष्याचतुर्गतिकाश्चतुरागतिकाः एवमेव मनुष्या अपिासू०३२॥
टीका-पंचिदियतिरिक्खजोणिया' इत्यादि-सूत्रद्वय स्पष्टम् , नवरपश्चेन्द्रियाश्च ते तिर्यग्योनिकाः पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः, नैरयिकतया वा यावत्' इत्यत्र यावत्पदेन ' तिर्यग्योनिकतया, मनुष्यतये '-ति सङ्ग्राह्यम् ॥ सू० ३१ ॥
जीवाधिकाराद द्वीन्द्रियान् असमारभमाणस्य समारभमाणस्य च संयमासंयमान् निरूपयितुं सूत्रद्वयमाह
मूलम्-वेइंदियाणं जीवा असमारभमाणस्स चउविहे संजमे कजइ, तं जहा-जिब्भामयाओ सोक्खाओ अववरोवित्ताभवइ१,
जिब्भामएणं दुक्खेणं असंजोगेत्ता भवइ २, फासमयाओ सोक्खाओ अववरोवेत्ता भवइ ३, फासमएणं दुक्खणं असंजो___ जीवके अधिकारको लेकरही अव सूत्रकार पञ्चेन्द्रिय तिर्यञ्च और मनुष्योंका निरूपण करने के लिये दो सूत्र कहते हैंटीकार्थ-पंचिदिय तिरिक्खजोणिया इत्यादि सूत्र ३१ ॥
पञ्चेन्द्रिय तिर्यञ्च-चारों गतिमें आनेवाले और चारों गतियों से आकर पञ्चेन्द्रियतिर्यश्चरूपसे उत्पन्न होनेवाले होते हैं-इत्यादि रूपसे इस सूत्रकी व्याख्या सुगम है । मू० ३१॥
જીવને અધિકાર ચાલી રહ્યો છે, તેથી હવે સરકાર પંચેન્દ્રિય તિ અને મનુષ્યનું નિરૂપણ કરવા નિમિત્ત બે સૂત્રે કહે છે.
___“ पंचिंदियतिरिक्खजोणिया" त्याहટીકાથ–પચેન્દ્રિય તિય ચાર ગતિઓમાં ગમન કરના હેય છે અને ચારે ગતિઓમાંથી આવીને પચેદ્રિય તિર્યંચામાં ઉત્પન્ન થનારા હોય છે. આ સૂત્રની વ્યાખ્યા સુગમ હોવાથી અહીં વધુ વિવેચન કરવાની જરૂર નથી. તે સ. ૩૧ છે
श्री. स्थानांग सूत्र :03
