________________
सुघाटीका स्था०४ उ०४ सू०९ मेघदृष्टान्तेन पुरुषजातनिरूपणम्
३०७
-
" चत्तारि मेहा " इत्यादि चत्वारो मेघाः मज्ञप्ताः, तद्यथा-एको मेघो गर्जिता भवति न तु विद्ययिता - विद्युत्कर्त्ता १, एवं शेषभङ्गत्रयम् ४ (३) । 'एवामेथे " स्यादि - एवमेव पुरुषजातानि चत्वारि प्रज्ञप्तानि तद्यथा - एकः कश्चित् पुरुषः गर्जिता उच्चैः प्रतिज्ञाता भवति, किन्तु न विद्ययिता- विद्युत्कर्त्ता-विद्युतःविद्युत्सहस्य - दानज्ञानव्याख्यानानुष्ठानशत्रुनिग्रहादिविषये उच्चः प्रतिज्ञातारम्भाम्बरस्य कर्ता न भवति इति प्रथमः १। नथा - एको विद्ययिता - आरभाम्बरस्य कर्ता भवति किन्तु गर्जिता - प्रतिज्ञाता न भवति इति द्वितीयः २ ।
तथा - एको गर्जिताऽपि विद्ययिताऽपि भवति इति तृतीयः ३ । तथा - एको नो गर्जिता नो विद्ययिता च भवतीति चतुर्थः ४ (४)
पुनश्च - - " चत्तारि मेहा " इत्यादि- चार मेघ कहे गये हैं-जैसे कोई एक मेघ ऐसा होता है जो गरजता है पर चमकता नहीं है १ कोई एक ऐसा होता है जो चमकता है पर गरजता नहीं है २ कोई एक मेघ ऐसा होता है जो गरजता भी है और चमकता भी है ३ तथा कोई एक मेघ ऐसा होता है जो न गरजता है और न चमकता है ४ (३) इसी तरह से पुरुष जात भी चार कहे गये हैं जैसे - कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो गर्जिता - ऊंची प्रतिज्ञा करनेवाला होता है किन्तु चमकने के जैसे दान, ज्ञान, व्याख्यान, अनुष्ठान एवं शत्रुनिग्रह आदिके विषय में उच्च प्रतिज्ञात अर्थके आरम्भके आडम्बरको करनेवाला नहीं होता है १| कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो आरम्भके आडम्बरका करनेवाला होता है किन्तु यह प्रतिज्ञा करनेवाला नहीं होता है २ । कोई चत्तारि मेहा ’” ઇત્યાદ્રિ—મેઘના નીચે પ્રમાણે ચાર પ્રકાર પણ કહ્યા છે (૧) કાઇ મેલ એવા હોય છે કે જે ગજે છે ખરો પણ ચમકતા નથી. કોઈ મેઘ એવા હોય છે કે જે ચમકે છે ખરા પણુ ગજતા નથી. (૩) કોઇ મેઘ એવા હોય છે કે જે ગજે છે ખરા અને ચમકે છે પણ ખરા. (૪) કોઈ મેઘ એવા હોય છે કે જે ગજ તા પણ નથી અને ચમકતા પણ નથી. ।।
66
એજ પ્રમાણે પુરુષોના પણ ચાર પ્રકાર કહ્યા છે—
(૧) કોઈ એક પુરુષ એવા હોય છે કે જે ઊંચી પ્રતિજ્ઞા કરનારા होय छे पशु यमनाश होतो नथी. भेटले ! हान, ज्ञान, व्याख्यान, अनु ષ્ઠાન અને શત્રુનિગ્રહ આદિના વિષયમાં ઉચ્ચ પ્રતિજ્ઞા રૂપ અના આર’ભને આખર કરનારી હાતા નથી. (૨) કેઈ એક પુરુષ એવા હાય છે કે જે આરભના આડંબર કરનારા હોય છે, પણ પ્રતિજ્ઞા કરનારા હોતા નથી. (3)
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૩
