________________
सुघा टीका स्था०४३०३०४९ दृष्टान्तभेद निरूपणम्
२४१
पर्यनुयोगस्य ( प्रश्नस्य ) हेतुरुत्तरतया कथ्यते स हेतुरिति, यथा केनापि कश्चित् पृष्टः - अहो ! त्वया यत्राः किं क्रीयन्ते ? स प्राह-येन मुधैत्र न लभ्यन्ते, एवं कस्माद् ब्रह्मचर्यादिकमनुष्ठीयते उत्तरमाह - अकृततपसां नरके वेदना भवति । यद्वा-कस्मात्त्वया प्रत्रज्या गृहीता ? तां विना मोक्षो न भवतीति । इह उपपत्तिमात्रमेवेदं ज्ञानत्वेनोक्तमर्थज्ञापकत्वादिति ४।
उसकी जैसी सदृश वस्तुसे ही दिया गया है राजाने पहिले झूठ कहा बाद में श्लोक उपस्थित करनेवालोंने भी उसमें उसके जैसाही असत्य वस्तुका उल्लेख कर उसे परास्त किया है।
"हेड " - जिस उपन्यासोपनय में पर्यनुयोग प्रश्नका हेतु उत्तर रूपसे कहा जाता है यह हेतु उपन्यासोपनय है जैसे किसीने किसी से पूछा तुम rain क्यों खरीद करते हो ? उत्तर में उसने कहा ये बिना खरीद किये प्राप्त नहीं होते हैं। ब्रह्मचर्यादिकका पालन क्यों किया जाता है ? उत्त रमें कहा गया है जो तपस्या नहीं करते हैं उन्हें नरकमें वेदना भोगनी पड़ती है अथवा - तुमने प्रव्रज्या क्यों ग्रहण की है ? उत्तर में कहा गया है- उसके विना मोक्ष नहीं होता है। इन सब कथनों में प्रश्नही उत्तर रूपमें कहा गया है क्योंकि जब पूछनेवालेने ऐसा पूछा है कि जौं को तुम खरीद क्यों करते हो ? तब उत्तर में ऐसा कहा गया है कि वे बिना खरीद किये प्राप्त नहीं होते हैं इसलिये उन्हें खरीद किया जाता है इसी तरहसे
66
હતા તેમ અપૂર્વ શ્લોક ઉપસ્થિત કરનાર પુરુષે પણ અસત્યના જ આશ્રય લઇનેલેણા રૂપ અસત્ય વસ્તુના તે શ્તાકમાં ઉલ્લેખ કરીને-તે રાજાને પરાસ્ત કર્યાં હતા. ' हेउ " ' हेतु ' – उपन्यासोपनयमां पर्यंनुयोग प्रश्ननेो हेतु उत्तर રૂપે કહેવામાં આવે છે તેને “ હેતુ ઉપન્યાસેપનય ” કહે છે. જેમ કે— अहो अने पूछयु – “ तमे ४५ શા માટે ખરીદ્યુ કરી છે ? ’ ઉત્તર
" ते जरीद्या वगर
66
भणता नथी, "
પ્રશ્ન
બ્રહ્મચર્ય
"
આદિનું પાલન શા માટે કરાય છે ? ઉત્તર " भेथे। તપસ્યા કરતા નથી તેમને નરકમાં વેદના લેગવવી પડે છે. ” પ્રશ્ન-તમે પ્રવ્રજ્યા કેમ ગ્રહણ કરી છે?' ઉત્તર—પ્રવ્રજ્યા ગ્રહેણુ કર્યો વિના મેાક્ષ મળતા નથી. ’’ આ
આવ્યા છે. કારણ કે જ્યારે
જવ ખરીદકરા છે ?”
બધાં કથનામાં પ્રશ્ન જ ઉત્તર રૂપે કહેવામાં પ્રશ્નકર્તા એવા પ્રશ્ન કરે છે કે “ તમે શા ત્યારે ઉત્તર રૂપે એવું કહેવામાં આવ્યું છે મળતા નથી, તેથી તેને ખરીદ કરવામાં આવે
“ ખરીદ કર્યા વિના જવ છે. ' એ જ પ્રમાણે અન્ય
स- ३१
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૩
માટે
કે
-
---
