________________
सुघा टीका स्था० उ०३०४१ दृष्टान्तमेदनिरूपणम्
२३१ द्वितीयभेदमाह-' पडिलोमे' इति । प्रतिलोमः=पातिकूल्यं, स यत्रोपदिश्यते तत्पतिलोमोदाहरणम्, यथा “व्रजति ते मूढधियः पराभवं भवन्ति मायाविषु ये न मायिनः " इत्यादि । यथा चण्डप्रयोतं प्रति तदपहताभयकुमा रेण यथा कृतं तद्वत् तद्दोषताचास्य श्रोतुः परापकरणनिपुणबुद्धिजनकत्यादिति । अथवा-'जीयोऽजीवश्चेति द्वायेव राशी' इत्युक्तेऽन्यः कोऽपि तनिग्रहार्थमाहतृतीयोऽपि नोजीवाख्यो राशिरस्ति गृहगोधिकादिच्छिन्नपुच्छचदिति । अस्या हरणतद्दौषता चोत्सूत्रप्ररूपणादिति । अथ तृतीयभेदमाह-' अत्तोवणीए' इति । आत्मोपनीतम् आत्मैव उपनीतो वियोजितो यस्मिस्तत्तथा अर्थात् येन
"प्रतिलोम" प्रतिकूलता जहां उपदिष्ट होतीहै वह प्रतिलोमोदाहरणहै जैसे "वजन्ति ते मूढधियः पराभव भवन्ति मायाचिषु ये न मायिनः" इत्यादिमें कहा गयाहै।अथवा-चण्डप्रद्यातके प्रति उसके द्वारा अपहृत हुए अभयकुमारने जैसा किया है वैसा करना यह सब प्रतिलोमोदाहरण है इसमें आहरणतदोषता श्रोताको परापकरण ( दूसरेको नुकसान करने) में निपुण ऐसी बुद्धिकी जनकतासे आती है अथया-"जीव और अजीच ऐसी ये दो राशी हैं " ऐसा कहने पर इसके निग्रह निमित्त अन्य कोई भी यदि ऐसा कहता है कि नहीं गृहगोधिकादि छिन्न पुच्छकी तरह नोजीचराशिभी तीसरी राशि है ऐसे कथन में आहरण. तद्दोषता उत्सूत्र प्ररूपणासे आई है " आत्मोपनीत"-जिसमें आत्मा स्वयंही उपनीत हो जाय वह आत्मोपनीत है अर्थात्-ऐसा यह ज्ञात
પ્રતિલોમ”—જેમાં પ્રતિકૂળતા ઉપદિષ્ટ થાય છે તે ઉદાહરણુને प्रतियामाहा २६ ४७ छ. रेम-"व्रजन्ति ते भूदधियः पराभवं भवन्ति माया. विषु ये न मायिनः" त्याहिमा अपामा मायुं छे. मथा पाताने मपाईत કરનાર (અપહરણ કરનાર) ચંડપ્રદ્યોતની સાથે અભયકુમારે જેવું કર્યું એવું કરવું તે પ્રતિમાના ઉદાહરણ રૂપ છે. તેમાં આહરણતદ્દોષતા હોવાનું કારણ નીચે પ્રમાણે છે-આ પ્રકારનું ઉદાહરણ શ્રોતાની પરાકરણ (અન્યને નુકસાન)માં નિપુણ એવી બુદ્ધિનું જનક થઈ પડે છે. અથવા–“જીવ અને અજીવ એવી આ બે જ રાશી છે” આ પ્રમાણે જ્યારે કહેવામાં આવે ત્યારે તેના નિગ્રહ નિમિત્ત કઈ એવું કહે કે “ગૃહગેધિકાદિ છિન્ન પુછની જેમ નોજીવરાશિ પણ ત્રીજી રાશિ છે.” આ પ્રકારના કથનમાં ઉસૂત્ર પ્રરૂપણાને લીધે આહરણતદ્દોષતા રહેલી છે.
- “આપનીત”—જેમાં આત્મા પિતે જ ઉપનીત થઈ જાય એવા ઉદાહરણને આ પનીત કહે છે. એટલે કે પરમતના ખંડનને માટે કઈ
श्री स्थानांग सूत्र :०३
