________________
२१२
स्थानाङ्गसूत्रे मनेकप्रकारेण साध्यबोधनस्वरूपं ज्ञातमुपाधिभेदात् चतुर्विधं भवति “आह. रण" मित्यादि । तत्र आ-समन्तात् हीयते प्रतीतिपथमानीयते अज्ञातः साध्य. रूपोऽर्थाऽनेनेत्याहरणम् अर्थाद् यत्र स्थले समुदित एव दार्टान्तिकोऽर्थः प्राप्यते तदाहरणम् यथा-पापे कालसौकरिकस्येवेति १॥ द्वितीयभेदमाह-' आहरणतद्देसे' इति । ' आहरणतद्देस' इति । तस्याहरणार्थस्य देशस्तदेशः स च असौ आहरणं चेत्युपचाराद् आहरणतदोष इति, अत्र प्राकृतत्वादाहरणपदस्य पूर्वनिपातः। अत्रायमभिसन्धिः यत्र दृष्टार्थस्यै केनैवावयवेन दार्टान्तिकार्थस्योपनयनं क्रियते तद्देशोदाहरणम् यथा चन्द्र इव मुखमिति, अत्र हि दाष्र्टान्ते चन्द्रे वयो धर्माः सन्ति तेभ्य एकस्यैव सौम्यत्वस्य मुखे उपनयनं न त्वायामविष्कम्भादीनामित्येकदेशेनैनोपनय इति । तृतीयभेदमाह-" आहरणत. बोधक स्वरूपवाला ज्ञात उपाधि भेदसे चार प्रकारका प्रकट किया गया है-जिसके द्वारा अज्ञात साध्यरूप अर्थ अच्छी तरहसे प्रतीति मार्गमें लाया जाता है वह आहरण ज्ञात है अर्थात् जिस स्थलमें समुदितही हार्टान्तिकका अर्थ प्राप्त किया जाता है वह आहरण ज्ञातहै जैसे पापमें कालसौकरिकका समुदित संपूर्ण अर्थ प्राप्त हो जाता है । जिसमें दृष्टान्तार्थके एकही अवयबसे दाष्र्टान्तिक अर्थका उपनयन किया जाता है वह आहरणतद्देश ज्ञात है जैसे-" चन्द्र इव मुखम् " मुख चंद्रमाके समान है यहां दृष्टान्त चंद्रमें यद्यपि अनेक धर्म हैं परन्तु उनमेंसे एक सौम्य धर्मकाही मुखमें उपनयन आरोप किया गया है आयाम वि. कम्भ (लंबाई चौडाई) आदि धर्मों का नहीं, इस तरह दाष्टान्तके एक देशसे जो उपनयन होता है वह तद्देशाहरण-आहरणतद्देश ज्ञात है। ક્ષાએ ચાર પ્રકારનું કહ્યું છે—જેના દ્વારા અજ્ઞાત સાધ્ય રૂ૫ અર્થની સારી રીતે પ્રતીતિ કરાવાય છે, તેને આહરણ જ્ઞાત કહે છે. એટલે જે સ્થળે સમુદિત જ દાષ્ટ્રતિકને અર્થ પ્રાપ્ત કરવામાં આવે છે, એવા દૃષ્ટાન્તને આહરણ જ્ઞાત કહે છે. જેમકે પાપમાં કાલસીકરિકને સમુદિત સંપૂર્ણ અર્થ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે. જેમાં દષ્ટાર્થના એક જ અવયવથી દાર્ટીતિક અર્થનું ઉપनयन (मा५५) ४२११मा मा छे तेनु नाम " मा२तदेश शात” छे. सभ -"चन्द्र इव मुखम् " " भुम यन्द्रना समान छ." मी यन्द्रमा અનેક ગુણ હોવા છતાં પણ તેમાંથી એક માત્ર સૌમ્ય ગુણનું જ મુખમાં ઉપનયન ( પણ) કરવામાં આવ્યું છે-ચન્દ્રની લંબાઈ, પહોળાઈ, વિસ્તાર આદિનું મુખમાં આરોપણ કરવામાં આવ્યું નથી. આ રીતે દર્દાન્તના એક દેશ (અંશ)થી જે ઉપનયન થાય છે તેને તદ્દશાહરણ (આહરણતદેશ) કહે છે.
श्री. स्थानांग सूत्र :03
