________________
सुधा टीका स्था० उ०२ सू० ५३ तमस्कायनामनिरूपणम्
६७१
छाया-तमस्कायस्य खलु चत्वारि नामधेयानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-तम इति चा तमस्काय इति वा अन्धकार इति वा महान्धकार इति वा ।
तमस्कायस्य खलु चत्वारि नामधेयानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-लोकान्धकार इति वा लोकतम इति वा देवान्धकार इति वा देवतम इति वा।
तमस्कायस्य खलु चत्वारि नामधेयानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा वातपरिघ इति वा वातपरिघ क्षोम इति वा देवारण्यम् इति वा देवव्यूह इति वा ।
तमस्कायः चतुरः कल्पान् आवृत्य तिष्ठति, तद्यथा-सौधर्मशानं सनत्कुमारमाहेन्द्रम् ॥ मू० ५३ । ।
टीका-" तमुक्कायस्स" इत्यादि
तमः--अकायपरिणामलक्षणोऽन्धकारः, तस्य काय:-समूहः, तमस्कायः। सोऽस्माद् मध्यजम्बूद्वीपाद बहिस्तिर्यग् असंख्येयान् द्वीपसमुद्रान् व्यतिव्रज्य ___अब सूत्रकार यह प्रगट करते हैं कि निग्रन्थ साधु तमस्काय को " तम" ऐसा यदि कह देता है तो वह भाषासमिति का उल्लंघन नहीं करता है। " तमुक्कायस्स णं चत्तारि नामधेजा" इत्यादि ५३
सूत्रार्थ-"तमस्कायके चार नाम कहे गयेहैं, जैसे- तम १ तमस्काय २ अन्धकार ३ और महान्धकार ४ । पुनश्च तमस्काय के चार - नाम कहे गये हैं, लोकान्धकार १ लोकतम २ देवान्धकार ३ और देवतम ४ । पुनश्च तमस्काय के चार नाम कहे गये हैं, वातपरिघ १ वातपरिघक्षोम २ देवारण्य ३ और देवव्यूह ४ । तमस्काय चार कल्पों को आवृत कर के ठहरता है, जैसे -सौधर्म १ ईशान २ सनत्कुमार ३ माहेन्द्र ४ भावार्थ-इस सबका खुलासाअर्थ इस प्रकारसे है। अप्कायका परिणामरूप - હવે સૂત્રકાર એ વાત પ્રકટ કરે છે કે કેઈ નિથ સાધુ જે તમને સ્કાયને “તમ” કહે છે, તે તેના દ્વારા ભાષા સમિતિનું ઉલ્લંઘન થયું गया नथी. “ तमुक्कायस्स णं चत्तारि नामधेज्जा" त्याह
तभायन। म प्रमाणे या२ नाम छ-(१) तम, (२) तम२४ाय, (3) અંધકાર અને (૪) મહાન્ધકાર. તમસ્કાયના આ પ્રમાણે ચાર નામ પણ કહ્યાં छे-(१) at२, (२) सतम, (3) देवा-धा२ मन (४) देवतम. તમસ્કાયના આ પ્રમાણે ચાર નામ પણ કહ્યાં છે--(૧) વાતપરિઘ, (૨) વાત પરિઘ ક્ષોભ, (૩) દેવારણ્ય અને (૪) દેવબૃહ. તમસ્કાય ચાર કલ્પને આવૃત ४रीन (धेरीन) २९ो छ-(१) सौधमान, (२) शानने, (3) सनमारने मने (४) मान्द्रने.
આ સૂત્રને ભાવાર્થ હવે સ્પષ્ટ કરવામાં આવે છે–અપકાયના પરિણામ રૂપ જે અંધકાર છે તેનું નામ “તમ” છે, તે તમને સમૂહને તમસ્કાય
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
