________________
सुधा टीका स्था० ४ उ०२ सू०३९ प्रतिसंलोनाप्रतिसंलोननिरूपणम् ५८५ __ "चत्तारि पडिसंलीणा" इत्यादि-पुनः प्रतिसंलीनाश्चत्वारः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-मनःप्रतिसंलीन:-कुशलमनस उदीरणेन अकुशलमनसो निग्रहेण च प्रतिसंलीनं-संनिरुद्धं मनः-चित्तं यस्य स तथा । एवं बाकाययोरपि बोध्यम् । तथाइन्द्रियप्रतिसंलीनो-मनोज्ञामनोज्ञशब्दादिविषयेषु रागद्वेषनिवारकः, उक्तं च
" अपसत्थाण निरोहो जोगाणमुदीरणं च कुसलाणं । कजमि य विही गमणं जोगे संलीणया भणिया।१।" सद्देसु य भद्दयपावएस सोयविसमुवागएसु ।
तुटेण व रुटेण व समणेण सया न होयव्वं ॥२॥" छाया -" अप्रशस्तानां निरोधो योगानामुदीरणं च कुशलानाम् ।
कार्य च विधिना गमनं योगे सलीनता भणिता।१। शब्देषु भद्रकपापकेषु श्रोत्रविषयमुपगतेषु ।
तुष्टेन वा रुष्टेन वा श्रमणेन सदा न भवितव्यम् । २ ।" इति, ३॥ एवं शेषेन्द्रियेष्वपि प्रतिसंलीनता बोध्या ।
"चत्तारि पडिसंलीणा" इत्यादि
पुनःप्रतिसंलीन जो मनः प्रतिसंलोन आदिके भेदसे चार कहे गये हैं, उनका अभिप्राय ऐसा है कि कुशल मनके उदीरणसे और अकुशल मनके निग्रहसे जिसने अपने मनको प्रतिसंलीन कर लिया (रोकदिया) है वह " प्रतिसलीन मनाः "है । इसी तरहसे वचन और कायके सम्बन्धमें भी जानना चाहिये । तथा इन्द्रियसंलीन वह है जो मनोज्ञ और अमनोज्ञ शब्दादि विषयोंमें राग-द्वेषका निवारक होता है। कहाभी है " अपसस्थाण निरोहो" इत्यादि । इसी प्रकारसे शेष इन्द्रियोमें भी प्रतिसंलीनताकी व्याख्या कर लेनी चाहिये।
। चत्तारि पडिसंलीणा " त्यादि-प्रतिदीनना मना प्रतिससीन मा જે ચાર ભેદ કહ્યા છે તેનું સ્પષ્ટીકરણ-કુશલ મનના ઉદીરણથી અને અકુશલ મનના નિગ્રહથી જેણે પોતાના મનને પ્રતિસૂલીન કરી દીધું છે. તેને “ પ્રતિસંસીનમના કહે છે. એ જ પ્રમાણે વચન અને કાયને વિષે પણ સમજવું. ઈનિદ્રય પ્રતિસંલીન એ છે કે જે મનેજ્ઞ અને અમને શબ્દાદિ વિષમાં રાગ देपना निवा२४ डाय छे. युं पर छे 3-." अपसत्थाणनिरोहो" त्या
એ જ પ્રમાણે બાકીની ઇન્દ્રિમાં પણ પ્રતિસલીનતાની વ્યાખ્યા સમજી स ७४
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
