________________
स्थानाङ्गसूत्रे
"चत्तारि अपडिसंलीणा" इत्यादि-अप्रतिसलीनाश्चत्वारः प्रज्ञप्ताः तद्यथामनोऽप्रतिसंलीन:-मन सम्यङनिरोधरहितः । एवं वाकायेन्द्रियेष्वपि वाच्यम् । ॥ सू० ३९॥
पूर्वमप्रतिसलीनः प्रोक्तः, सतु दीन एवं भवतीति दीनं चतुर्भङ्गया निरूपयन् सप्तदशसूत्रीमाह
मूलम्-चत्तारि पुरिसजाया पण्णत्ता, तं जहा--दीणं णाम. मेगे दीणे १, दीणे णाममेगे अदीणे २, अदीणे णाममेगे दाणे ३, अदीणे णाममेगे अदीणे ४।१।
चत्तारि पुरिसजाया पण्णत्ता,तं जहा--दीणे णाममेगे दीणपरिणते १, दीणे णाममेगे अदीणपरिणते २, अदीणे णाममेगे दोणपरिणते ३, अदीणे णाममेगे अदीणपरिणते । ४॥ २॥
चत्तारि पुरिसजाया पण्णत्ता, तं जहा-दीणे णाममेगे दीण रूवे १, ह ।४॥ ३॥ एवं दीणमणे ४, ४, दीणसंकप्पे ४,५, दीणपन्ने ४, ६, दीणदिट्री ४,७, दीणसीलायारे ४, ८, दीणववहारे ४,९।
चत्तारि पुरिसजाया पण्णत्ता, तं जहा-दीणे णाममेगे दीण "चत्तारि अपडिसंलीणा" इत्यादि। यहां जो पुनः मनो प्रतिसंलीन आदि के भेदसे चार अप्रतिसंलीन कहे गये हैं। उनका तात्पर्य ऐसा है जो मनको सम्यक् प्रकारसे निरोध करनेसे रहित है, वह मनः अप्रतिसंलीन है इसी तरहका कथन वाक्-काय एवं इन्द्रियोंके निरोध सम्बन्धमें भी कर लेना चाहिये। सू० ३९ ॥ सेवी. “ चत्तारि अपडिसलाणा " ल्या-मप्रतिसदीनना भन: अप्रतिमान આદિ ચાર ભેદ કહ્યા છે, તે ચાર ભેદનું સ્પષ્ટીકરણ આ પ્રમાણે છે –
જે મનને સમ્યક્ પ્રકારે નિરોધ (નિગ્રહ) કરવાથી રહિત હોય છે, તેને મનઃ અપ્રતિસંલીન કહે છે. એ જ પ્રકારનું કથન વા, કાય અને ઇન્દ્રિના નિરોધ વિષે પણ સમજી લેવું જોઈએ. એ સૂ. ૩૯ છે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
