________________
स्थानाङ्गसूत्रे स चतुर्विधः चतुष्पकारः, प्रज्ञप्तः, तद्यथा-वर्णपरिणामः - वर्णस्य कालादेः परिणामः-अन्यथाभवन वर्णपरिणामः १। एवं-गन्धपरिणामः-गन्धस्य-परिणाम:परिवर्तनं सुरभेर्दुरभीभवनं, दुरभेः सुरभीभवनमित्यर्थः ।२। " रसपरिणामः"रसस्य-मधुरादिरूपस्य परिणामः कटुकादिरूपेण परिणमनं रसपरिणामः ।। " म्पर्शपरिणामः"-स्पर्शस्य-शीतादिरूपस्य परिणामः-उष्णादिरूपेण परिणमनं स्पर्शपरिणामः १४। ॥ मू० २७ ॥
इति परिणामनिरूपणम् । पूर्वमजीवद्रव्यपरिणाम उक्तः, सम्प्रति तु जीव द्रव्यपरिणामान निरूपयितुमाह
मूलम्--भरहेरवएसु णं वासेसु पुरिमपच्छिमवजा मज्झिमगा बावीसं अरहंता भगवंतो चाउज्जामं धम्मं पण्णवेति, तं जहा--सबाओ पाणाइवायाओ वेरमणं, सबाओ मुसावायाओ वेरमणं, सबाओ अदिन्नादाणाओ वेरमणं, सबाओ बहिद्धादाणाओ वेरमणं ११ सवेसु णं महाविदेहेसु अरहंता भगवंतो चाउजामं धम्मं पण्णवेंति, तं जहा--सबाओ पाणाइवायाओ वेरमणं, जाव सबाओ बहिद्धादाणाओ वेरमणं ॥ सू० २८ ॥ ___कालादिकृत पांच प्रकारके वर्गों का जो अन्यथा होजाना परिणाम है। वह-वर्णरूप परिणाम है, गन्ध गुणमे जो परिणमन है । जैसेसुरभि गन्धका दुरभि गन्ध रूपसे परिणमन होना, दुरभि गन्धका सुरभि गन्ध रूपसे परिणमन होना । यह सब गन्ध और गुणका परिवर्तन गन्ध परिणमन है। मधुरादि रसोंका जो परिणमन है-जैसे मधुर रसका कटुक रसमें परिवर्तन हो जाना । कटुक रसका मधुर रसमें परिणमन आदि सब रस परिणाम है। तथा-शीतादि स्पर्शका जो उष्णादि रूपसे परिणमन होता है, वह स्पर्श परिणाम हैं । सू० २७ ॥ કાળો આદિ પાંચ વર્ણ કહ્યાં છે. કેઈ પણ એક વણ નું અન્ય વર્ણ રૂપે પરિ
મન થઈ જવું તેનું નામ વર્ણરૂપ પરિણામ છે. ગબ્ધ ગુણના પરિણમનને ગન્ધ પરિણામ કહે છે. જેમકે સુરભિગન્ધનું દુરભિગબ્ધ (દુધ) રૂપે અથવા દુરભિગન્યનું સુરભિ ગન્ય રૂપે પરિણમન થવું તેનું નામ ગન્ય પરિ ણામ છે. મધુરાદિ રસનું કડવા આદિ રસ રૂપે પરિણમન થવું અથવા કટુક રસનું મધુરાદિ રસ રૂપે પરિણમન થવું તેનું નામ રસ પરિણામ છે. શીતાદિ સ્પર્શોનું ઉષ્ણાદિ સ્પર્શ રૂપે પરિણમન થવું તેનું નામ સ્પર્શ પરિણામ છે. સૂ. ૨થી
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
