________________
सुधा टीका स्था० ४३०१ सू०२७ पुद्गलपरिणामनिरूपणम्
पूर्व द्रव्यपर्यायभूतस्य कालस्य चतुःस्थानकमुक्तम् , अधुना पर्यायाधिकारात् पुद्गलानां पर्यायभूतस्य परिणामस्य चतुःस्थानकमाह---
मुलम्-चउबिहे पोग्गलपरिणामे पण्णत्ते, तं जहा--वन्नपरिणामे १, गन्धपरिणामे २, रसपरिणामे ३, फासपरिणामे ४॥सू०२७।
छाया--चतुर्विधः पुद्गलपरिणामः प्रज्ञप्तः, तद्यथा-वर्णपरिणामः १, गन्धपरिणामः २, रसपरिणामः ३, स्पर्शपरिणामः ।४।। मू० २७ ।
टीका--" चउबिहे पोग्गल." इत्यादि-पुद्गलपरिणामः-पुद्गलानां-पूरणगलनधर्माणां स्पर्शरसगन्धवर्णशब्दमूर्तस्वभावकानां परिणामः-अवस्थातोऽवस्थान्तरगमनं पुद्गल परिणामः, उक्तं च-- " परिणामो ह्यर्थान्तरगमनं न तु सर्वथा व्यवस्थानम् ।
न च सर्वथा विनाशः परिणामस्तद्विदामिष्टः ११।" इति,
" इस प्रकारसे द्रव्य पर्यायरूप कालमें चतुःस्थानकता का कथन करके अब सूत्रकार पर्यायाधिकारको लेकर पुद्गलोंके पर्यायरूप परिणाम की चतु:स्थानकताका कथन करते हैं।
"चउविहे पोग्गलपरिणामे पण्णत्ते" इत्यादिसूत्रार्थ-पुद्गल परिणाम चार प्रकारका कहा गया है। जैसे-वर्ण परिणाम गन्ध परिणाम २, रस परिणाम ३ और स्पर्श परिणाम ४।
टीकार्थ-पुद्गल-पूरण गलन स्वभाववाले होते हैं और-रूप, रस, और गन्ध, वर्ण एवं पशवाले होते हैं । अत:-ये मूर्न कहे गये हैं। इनका एक अवस्थासे जो अवस्थान्तरमें गमन होता है वही परिणाम है। कहाभी है-" परिणामो ह्यर्थान्तर गमनम्" इत्यादि । पुद्गलपरिणाम चार प्रकारका जो कहा गया है उसका अभिप्राय ऐसा है ।।
આ પ્રમાણે દ્રવ્યપર્યાયરૂપ કાળમાં ચતુર્વિધતાનું કથન કરીને હવે સૂત્રકાર પર્યાયાધિકારના સંબંધને અનુલક્ષીને પુદ્ગલેના પર્યાયરૂપ પરિણામની यतुविधतानु ४थन ४२ छ-'चउविहे पोग्गलपरिणामे पण्णत्ते" त्याह
सूत्राथ-स परिणाम या२ प्रा२नु हुंछ (१) १ परिणाम, (२) न्य परिणाम, (3) २४ परिणाम अने (४) २५० परिणाम..
ટીકાથ–પુદ્ગલ પૂરણ અને ગલન સ્વભાવવાળાં હોય છે, અને રૂપ, રસ, ગબ્ધ, વર્ણ અને સ્પર્શવાળા હોય છે, તેથી તેમને મૂર્ત કહેવામાં આવ્યાં છે. તેમનું એક અવસ્થામાંથી બીજી અવસ્થામાં જે ગમન થાય છે, તેનું નામ જ परिणाम छ धु पण छ -" परिणामो ह्यार्थान्तरगमनम्" त्याहि. હવે પુદ્ગલ પરિણામના જે ચાર પ્રકાર કહ્યા છે તેનું સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવે છે.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
