________________
स्थानाङ्गसूत्रे
तिविहे चक्खू पण्णत्ते तं जहा - एगचक्खू बिचक्खू तिचक्खू छउमत्थे णं मणुस्से एगचक्खू, देवे बिचक्खू, तहारूवे समणे वा माहणे वा उत्पन्ननाणदंसणधरे से णं तिचक्खूत्ति वत्तवं सिया ॥ सू० ७९ ॥
२९०
-
तिविहे अभिसमागमे पण्णत्ते, तं जहा उड् अहं तिरियं । जया णं तहारुवस्स समणस्स वा माहणस्स वा आइसेसे नाणदंसणे समुपज्जइ से णं तप्पढमयाए उडुं अभिसमेइ, तओ तिरियं तओ पच्छा अहे अहोलोगे णं दुरभिगमे पण्णत्ते समणाउसो || सू० ८० ॥
छाया - त्रिविधः पुद्गलमतिघातः प्रज्ञप्तः, तद्यथा- परमाणुपुद्गलः, परमाणु पुद्गलं प्राप्य प्रतिहन्यते रूक्षतया वा प्रतिहन्यते, लोकान्ते वा प्रतिहन्यते । ।। सू० ७८ ॥
त्रिविधश्चक्षुः प्रज्ञप्तः, तद्यथा - एकचक्षुः, द्विचक्षुः, त्रिचक्षुः । छद्मस्थः खलु मनुष्य एकचक्षुः, देवो द्विचक्षुः तथारूपः श्रमणो वा माहनो वा उत्पन्नज्ञानदर्शनधरः, स खलु चिक्षुरिति वक्तव्यं स्यात् ॥ मू० ७९ ॥
"
इस प्रकार से कर्मनिर्जरा होने का कथन किया ये कर्म पुद्रलरूप होते हैं इसलिये अथ सूत्रकार पुलों के परिणाम विशेष का कथन करने की इच्छा से कहते हैं-" तिविहे पोग्गलपडिधार पण्णत्ते -" इत्यादि, पुगल प्रतिधात तीन प्रकार का कहा गया है, जैसे- परमाणुपुगुल, परमाणुपुल को प्राप्त करके प्रतिघातवाला होता है रुक्षता से वह प्रतिघात वाला होता है लोकान्त में वह प्रतिघात वाला होता है ॥ ७८॥
આ પ્રમાણે કનિરાનું કથન પૂરું થયું તે કર્મ પુદ્ગલરૂપ હોય છે, તેથી હવે સૂત્રકાર પુદ્ગલેના પરિણામ વિશેષનું કથન કરવા નિમિત્ત નીચેના सूत्र उथन पुरे छे-'" तिविहे पोगलपडिधाए पण्णत्ते " इत्यादि
પુદ્ગલ પ્રતિઘાત ત્રણ પ્રકારના કહ્યો છે-(૧) પરમાણુ પુદ્ગલ, પરમાણુ પુદ્ગલને પ્રાપ્ત કરીને પ્રતિઘાતવાળું થાય છે. (૨) રૂક્ષતાને લીધે તે પ્રતિઘાત वाणु थाय छे मने (3) सोअन्तभां ते प्रतिघातवा थाय छे. ॥ सू. ७८ ॥
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨