________________
सुघा टीका स्था० ३ उ०४सू०७२ प्रज्ञापनीयवस्तुनिरूपणमू २६१
दशद्वाविंशतिः अधो विस्तीर्णो भवति योजनशतानि ( द्वाविंशत्यधिकदशयोजनशतानीत्यर्थः ) सप्त च त्रयोविंशतिः (त्रयोविंशत्यधिकसप्तशतानीत्यर्थः) विस्तीर्णा भवति मध्ये ॥ ३ ॥
चत्वारि च चतुर्विंशतिः (चतुर्विंशत्यधिकचतुःशतानीत्यर्थः) विस्तारो भवति उपरि शैलस्य । सार्धद्वयद्वीपान् द्वौ समुद्रावनुपर्येति ।। ४ ।। इति ।
षोडशद्वीपेषु कुण्डलवरद्वीपस्यैकादशत्वे क्रममाह"जंबुद्दीयो १ धायइ २, पुक्खरदीयो ३ य वारुणिवरो ४ ।
खीरवरोऽवि ५ य दीयो, घयवरदीवो ६ य खोयवरो ७॥१॥ नंदीसरो ८ य अरुणो ९, अरुणोवाओ १० य कुण्डलवरो ११ य ।
तह संख१२ रुयग १३ भुयवर१४ कुस१५ कुंचवरो१६ तओ दीवो"॥२॥ छाया-जम्बूद्वीपो १ धातकी २ पुष्करद्वीपश्च ३ वारुणीवरश्च ४ ।
क्षीरवरोऽपि ५ च द्वीपो, घृतवरद्वीपश्च ६ क्षोदवरः ७ ॥ १ ॥
नन्दीश्वरश्च ८ अरुणः ९ अरुणोपपातश्च १० कुण्डलवरश्च ११ । प्रकार से है-यह मानुषोत्तरपर्वत भीतर की ओर १७२१ योजन ऊंचा है ४३० कोशतक नीचे जमीन के भीतर ईसका अवगाढ (गहराई ) है जमीन पर इसकी चौडाई १ हजार बोईस योजन की है मध्य में ७२३ योजन की है और ऊपर में ४२४ योजन की यह अढाई द्वीप का विभाग करता है सोलह द्वीपों में कुण्डलवर द्वीप को जो ११ वां द्वीप कहा गया है उसमें यह प्रमाण है " जंबुद्दीवो धायइ" इत्यादि, जम्बूदीप यह प्रथम द्वीप है धातकीखण्ड यह द्वितीय द्वीप है पुष्करवरद्वीप यह तृतीय द्वीप है चारुणियर यह चौथा द्वीप है क्षीरघर यह पांचवां द्रोप है घृतवरद्वीप यह छटा द्वीप है क्षोदवर इक्षुरस यह सातवां द्वीप है नन्दीश्वर
આ ગાથાઓનું તાત્પર્ય આ પ્રકારનું છે-આ માનુષેત્તર પર્વત બાજુએ ૧૭૨૧ યોજન ઊંચે છે, જમીનની નીચે ૪૩૦ કેશ પર્યાની તેની ઊંડાઈ છે. જમીન પર તેની પહોળાઈ એક હજાર યોજનની છે, મધ્યમાં તેની પહોળાઈ ૭૨૩ યોજનની છે અને સૌથી ઉપરની બાજુએ તેની પહોળાઈ
ર૪ યોજનની છે. આ પર્વત અઢી દ્વીપને વિભાગ કરે છે ૧૬ દ્વિીપમાં ડિલવર દ્વીપને જે અગિયારમે દ્વીપ કહ્યું છે, તેનું પ્રમાણ નીચે મુજબ છે.
"जंबूद्दीवो-घायइ" त्यादि
પહેલે દ્વીપ જબૂદ્વીપ છે, બીજે દ્વીપ ધાતકીખંડ દ્વીપ છે, ત્રીજો પુષ્કરવર હીપ, ચોથે વારુણિવર દ્વીપ છે, પાંચમે ક્ષીરવર દ્વીપ છે, છઠ્ઠો ઘટવર દ્વીપ છે, લાદવર-ઈલ્ફરસ સાત દ્વીપ છે, આઠમે નદીશ્વર દ્વીપ છે, નવમે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
