________________
२०८
स्थानाङ्गसूत्रे
एज्जा, पडिक्कमेज्जा, निंदिज्जा, गरहिज्जा जाव पडिवज्जिज्जा, तं जहा णाणाइक्कमस्स, दंसणाइक्कमस्स, चरिता इक्कमस्स १५| एवं वक्कमस्स वि १६, अइयारस्स वि १७ अणायारस्स वि १८ । तिविहे पायच्छित्ते पण्णत्ते; तं जहा आलोयणारिहे, पडिकमणारिहे, तदुभयारिहे १९ ॥ सू० ६४ ॥
छाया - त्रिविधा प्रज्ञापना प्रज्ञप्ता, तद्यथा - ज्ञानप्रज्ञापना, दर्शनप्रज्ञापना, चारित्र प्रज्ञापना १ । त्रिविधं सम्यक् प्रज्ञप्तं, तद्यथा - ज्ञानसम्यक् दर्शनसम्यक्, चारित्रसम्यक् २ । त्रिविध उपघातः प्रज्ञप्तः, तद्यथा - उद्गमोपघातः, उत्पादनोपघातः एषणोपघातः ३ । एवं विशोधिः ४ । त्रिविधा आराधना प्रज्ञप्ता - तद्यथा - ज्ञानाराधना, दर्शनाराधना चारित्राराधना ५ । ज्ञानाराधना त्रिविधा प्रज्ञप्ता, तद्यथा - उत्कृष्टा, मध्यमा, जघन्या ६ | एवं दर्शनाराधनाऽपि ७ । चारित्राराधनाऽपि ८ । त्रिविधः संक्लेशः प्रज्ञप्तः, तद्यथा - ज्ञानसंक्लेशः, दर्शनसंक्लेशः, चारित्रसंक्लेशः ९ । एवमसंक्लेशोऽपि १० । एवमतिक्रमोऽपि ११, व्यतिक्रमोऽपि १२, अतिचारोऽपि १३, अनाचारोऽपि १४ । त्रीन् अतिक्रमान् आलोचयेत्, प्रतिक्रमेत्, निन्देत् गर्हेत् यावत् प्रतिपद्येत, तद्यथा - ज्ञानातिक्रमं दर्शनातिक्रमं चारित्रातिक्रमम् १५ । एवं व्यतिक्रममपि १६, अतिचारमपि १७ अनाचारमपि १८ । त्रिविधं प्रायश्चित्तं प्रज्ञप्तं, तद्यथा - आलोचना, प्रतिक्रमणाहं, तदुभयार्डम् १९ ।। सु० ६४ ।।
1
,
टीका - तिविहा ' इत्यादि, सूत्रैकोनविंशतिः सुगमा । नवरं - प्रज्ञापना भेदादि कथनम् । सा त्रिविधा - ज्ञानपज्ञापना - आभिनिवोधिकादिज्ञानभेदपञ्चक
वचन जीव की पर्यायरूप है इसलिये इस बात को लेकर अब सूत्रकार उसके पर्यायान्तरों को त्रिस्थानक में उतारते हुए १९ सूत्रों को कहते हैं - ( तिविहा पण्णवणा पण्णत्ता ) इत्यादि ।
सूत्रार्थ - प्रज्ञापना तीन प्रकार की कही गई है जैसे ज्ञानप्रज्ञापना, दर्शनप्रज्ञापना और चारित्रप्रज्ञापना, इनमें आभिनियोधिक आदि पांच
વચન જીવની પર્યાયરૂપ છે, તેથી એ વાતને આશ્રય લઇને હવે સૂત્રકાર તેના પર્યાયાન્તરાનું ત્રિસ્થાનકમાં પ્રતિપાદન કરનારા ૧૯ સૂત્રો કહે છે— तिविहा पण्णवणा पण्णत्ता " इत्यादि
66
સૂત્રા–પ્રજ્ઞાપના ત્રણ પ્રકારની કહી છે-(૧) જ્ઞાન પ્રજ્ઞાપના, (ર) દશાઁન પ્રજ્ઞાપના અને (૩) ચારિત્ર પ્રજ્ઞાપના. આભિનિઐધિક આદિ પાંચ જ્ઞાનાનું પ્રતિપાદન
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
