________________
७८
स्थानाङ्गसूत्रे "एवं तु स जयस्साधि पावकम्मनिरासवे, भवकोडी संचियं कम्मं तवसा निज्जरिज्जइ" इत्युत्तराध्ययनमूत्र ८ अध्य० ३० गा० ६, वचनात् ।
अथवाऽयं संवरो द्विविधो द्रव्यतो भावतश्च । तत्र जलोपरिवर्तिनावादेरनवरतमविशजलानां छिद्राणां तथाविधद्रव्येण स्थगनं द्रव्यसवरः । भावसं वरस्तु जीवनौकायामास्रवत्कर्मजलानामिन्द्रियादिच्छिद्राणां गुप्ति-समित्यादिना निरोधनम् । इत्थं संघरोऽनेकविधस्तथापि संवरसामान्यादेक इति भावः।।
संबरास्तित्वसिद्धिःप्रत्यक्षानुमानागमप्रमाणैः संवरस्य सिद्धि भवति । तथाहि-आत्मपरिणतिविशेषस्य गुप्तिसमित्यादिनिष्पादितविशुद्धाध्यवसायरूपस्य संवरस्य स्वात्मनि स्वसं
उक्तं च-एवं तु संजयस्सा वि इत्यादि
अथवा-यह संवर दो प्रकार का होता है एक द्रव्य संवर दूसरा भाव संवर जलोपरिवर्तमान नौका आदि में जिन छिद्रों से निरन्तर जल का आगमन होता हो, उन छिद्रों को तथाविध द्रव्य से बन्द कर देना यह द्रव्य संवर है तथा जीवरूपी नौका के प्राणातिपातादि रूप छिद्रों को कि जिनके द्वारा कर्म जल उसमें आता है गुप्ति-समिति आदि से बन्द कर देना इसका नाम भाव संवर है इस तरह से यह संवर अनेक प्रकार का है फिर भी संवर सामान्य की अपेक्षा से यह एक है इसी. लिये यहाँ इसे एक कहा गया है।
संबर के अस्तिव की सिद्धि-प्रत्यक्ष, अनुमान एवं आगमन इन प्रमाणों से संवर की सिद्धि इस प्रकार से होती है-आत्मा में जो एक विशेष प्रकार की परिणति होती है कि जो परिणति गुप्ति समिति आदि
अधुं छ -" एवं तु"
मया स५२ मे. प्रा२ने। डाय छे. (१) द्रव्यस५२ मने (२) मापस १२. પાણીમાં રહેલી નૌકા આદિમાં જે છિદ્રો મારફત નિરન્તર જલ દાખલ થતું હેય, તે છિદ્રોને બંધ કરી દેવા તે દ્રવ્યસંવર છે. તથા જીવરૂપી નૌકાના પ્રાણાતિપાતાદિ રૂ૫ છિદ્રો કે જેમના દ્વારા કર્મજલ તેમાં પ્રવેશે છે, તે છિદ્રોને ગુપ્તિ, સમિતિ આદિ વડે બંધ કરી દેવાં, તેનું નામ ભાવસંવર છે. આ રીતે આ સંવરમાં અનેકવિધતા હોવા છતાં પણ સંવર સામાન્યની અપેક્ષાએ તેમાં એકત્ર કહ્યું છે.
સંવરના અસ્તિત્વની સિદ્ધિ-પ્રત્યક્ષ, અનુમાન અને આગમ, આ પ્રમાથી સંવરની સિદ્ધિ આ પ્રમાણે થઈ શકે છે. આત્મામાં એક વિશિષ્ટ પ્રકારની
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
