________________
सुधा टीका स्था० उ०१ सू० ९ मोक्षस्यरूपनिरूपणम्
व्याख्या--' एगे मोक्खे' इति । मोचनं मोक्षः । आत्मनः सफलफर्मभ्यो वियोगः । उक्तश्च-कृत्स्नकर्मक्षयान्मोक्षः' इति ।
सकलकर्म विमुक्तस्य ज्ञानदर्शनोपयोगलक्षणस्यात्मनः स्वात्मन्यवस्थानं मोक्षः। स चैकः-एकत्वसंख्यायान् । ज्ञानावरणीयादिकर्मा (क्षया) पेक्षया मोक्षस्याष्टविधत्वेऽपि मोचनसामान्यादेकत्वम् । मुक्तस्य पुनर्मोक्षाभावाद् वा तस्यैकत्वम् । अथया द्रव्यातया ईषत्माग्भाराख्यक्षेत्रमपि मोक्ष इत्युच्यते । विनिर्मुक्ता शेषबन्धनस्य ___ बंन्ध की अनादिता होने पर भी किसी २ भव्यात्मा को मोक्ष प्राप्त होता है इसी कारण अब मोक्ष का स्वरूप कहा जाता है
एगे मोक्खे इत्यादि ॥१०॥ मूलार्थ--मोक्ष एक है ॥१०॥
टीकार्थ--छुटने का नाम मोक्ष है अर्थात् आत्मा से समस्त कर्मों का वियोग होना ही मोक्ष है। ___ उक्त च--"कृत्स्नकर्मक्षयान्मोक्षः" ज्ञानदर्शनरूप उपयोगलक्षण वाले आत्मा का सकलकों से विषमुक्त होने पर जो अपने निजरूप में अवस्थान होता है यही मोक्ष है यह मोक्ष एकत्व संख्यावाला है ज्ञानाचरणादि कर्मक्षय की अपेक्षा से मोक्ष आठ प्रकार का है परन्तु यहाँ जो उसे एक कहा गया है उसका कारण मोचन सामान्य है। अथवा जो जीव एकचार मुक्त हो जाता है वह दुबारा मुक्त नहीं होता है इसलिये भी मोक्ष एक है। अथवा-ईषत्प्रारभारा नाम का जो क्षेत्र
બંધની અનાદિતા હોવા છતાં પણ કઈ કઈ ભવ્યાત્મા મેક્ષ પ્રાપ્ત કરતા હોય છે. તે કારણે સૂત્રકાર હવે મોક્ષના સ્વરૂપનું નિરૂપણ કરે છે–
" एगे मोक्खे "याहि ॥ १० ॥ सूत्राथ-मोक्ष मे छ. ટીકાર્થ–મોક્ષ એટલે છુટકારો. આત્માપરથી સમસ્ત કર્મોને નાશ થઈ
तनुं नाम मोक्ष छ, ह्यु ५॥ छ है-“ कृत्स्नकर्मक्षयोन्मोक्षः ” ज्ञान. દર્શનરૂપ ઉપયોગ લક્ષણવાળા આત્માનું સમસ્ત કર્મોથી મુક્ત થઈને પિતાના નિજરૂપમાં (શુદ્ધ સ્વરૂપમાં) પુનઃ આવી જવું, એજ મોક્ષ છે. તે મેક્ષ પણ એક જ છે. જો કે જ્ઞાનાવરણાદિ કર્મક્ષયની અપેક્ષાએ મોક્ષ આઠ પ્રકા રને છે પરંતુ અહીં તેને એક કહેવાનું કારણ એ છે કે તે આઠે પ્રકારમાં મોચન (છુટકારે) સામાન્ય તે હોય છે જ. અથવા એકવાર મુક્ત થયેલા જીવને બીજીવાર મુક્ત થવું પડતું નથી, તેથી પણ મેક્ષ એક છે. અથવા
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
