________________
६४४
स्थानागपत्र टीका-'तीहि ' इत्यादि सुगम, नवरम्-अनादिकम्-न विद्यते आदिः प्रथमोत्पत्तिर्यस्येति-अनादिकं तत्-आदिरहितमित्यर्थः, अनवग्र्यम्-न विद्यते अवदन-पर्यन्तो यस्य तदनवदनं तत्तथा अपर्यवसानम् अनन्तमित्यर्थः । दीर्घाद्धंदीर्घा अद्धा कालो यस्य तद् दीर्घावं-तत्तथा दीर्घकालगम्यमित्यर्थः, यद्वा-दीर्घः अध्वा मार्गों यस्य तद् दीर्घावं, तत्तथा दीर्घमार्गगम्यमित्यर्थः, चातुरन्तं-चत्वारोऽन्ताः-गतयो यस्य तत्तथा चतुरन्तमेव चातुरन्तं चतुर्ग तिकमित्यर्थः, एतादृशं संसारकान्तार-संसार एवं कान्तारं-निर्जलवाणरहितो दुर्गमोऽरण्यप्रदेशः, तदिव कान्तारं-संसाराटवीमित्यर्थः व्यतित्रजति-समुल्लङ्घते पारं पाप्नोतीत्यर्थः । तदेव स्थानत्रयमाह-अनिदानतया निश्चितं दानं निदान यद्वा-निदायते-लूयते ज्ञानाचाराधनालता अव्यावाधमुख रसोपेतमोक्षफला येन परशुनेव दिव्यमानुषऋद्धि प्रार्थनाध्यवसायेन तन्निदानं चारित्राराधनेन स्वर्गमादि भोगप्रार्थनेत्यर्थः यदाश्रित्य मोहनीय कमेदियमेतीति भावः, तस्य भावस्त ता, तद्वर्ननम् अनिदानता, सूत्रकार प्रदर्शित करते हैं-(तीहिं ठाणेहिं संपण्णे अणगारे) इत्यादि।
टीकार्थ-जिसकी प्रथमोत्पत्ति प्रारंभ नहीं है वह अनादिहै अर्थात् जो आदि रहित है तथा अवदन-पर्यन्त (अन्त) जिसका नहीं है वह अनवदन है अर्थात् जो अनन्त है तथा जिसका काल दीर्ध है वह दीर्धाद्ध है अर्थात् जो दीर्धकालगम्य है अथवा-जिसका मार्ग दीर्घ हैवह दीर्वाध्य है अर्थात् जिसका मार्ग रास्ता बहुत बड़ा लम्बा है और जो चार गति वाला है ऐसा यह संसाररूप कान्तार है इस दीर्धकान्तार कोनिर्जल त्राणरहित दुर्गम अरण्यप्रदेश के जैसे संसार को-जीव तीन कारणों से पार कर देता है-इनमें एक अनिदानरूप कारण है दूसराशित ४२ -" तीहिं ठाणेहिं संपण्णे अणगारे ” त्याह
ટીકાર્થ-જેની પ્રથમોત્પત્તિ (પ્રારંભ) નથી તેને અનાદિ કહે છે. એટલે કે જે આદિ રહિત છે તેને અનાદિ કહે છે. અવદ-પર્યન્ત (અન્ત) ને જેમાં અભાવ હોય છે તેને અનવદગ્ર અથવા અનન્ત કહે છે. જેને કાળ દીર્થ છે તેને દીર્વાદ્ધ કહે છે, એટલે કે જેને પાર કરવામાં દીર્ઘકાળ વ્યતીત થઈ જાય છે અથવા જેને માર્ગ દીર્ઘ છે તેને દીર્વાદ્ધ કહે છે. એટલે કે જેનો માર્ગ અતિશય લાંબે છે અને જે ચાર ગતિવાળો છે એવા આ સંસાર રૂપ કાન્તારને (ગહન અટવીને) નિર્જન ત્રાણરહિત દુર્ગમ અરણ્ય પ્રદેશ જેવા સંસારને જીવ ત્રણ કારણે ( ઉપાયે ) દ્વારા પાર કરી શકે છે. તે ત્રણ ઉપાયે નીચે પ્રમાણે છે-(૧) અનિદાનરૂપ કારણ, (૨) દૃષ્ટિસંપન્નતારૂપ કારણ भने (3) योगवाहित॥३५ ५।२४.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
