________________
सुधा टीका स्था० ३ उ०१सू० ४ परिचारणाधर्मनिरूपणम्
५७३ परिचारयतीति तृतीयेयं परिचारणा, अनुत्कटकामत्वाद् अल्पर्द्धिकदेव विशेषत्वाच्चेति ३ । परिचारणेत्येको मैथुनप्रकारः प्रोक्तः, साम्प्रतं तदेव मैथुनं सामान्यतः प्ररूपयति-'तिविहे मेहुणे ' इत्यादि, प्रथमं मैथुनमूत्र सुगमम् । नवर मिथु. नस्य-स्त्रीपुंसयुग्मस्य कर्म मैथुन, तत्तु देवमनुष्यतिरश्चामेव भवतीत्यतस्तस्य त्रैविध्यं, नारकाणां द्रव्यतस्तदसंभवादिति चतुर्थ नास्त्येवेति, मैथुनकर्मकारकास्त्रय एवेतितानाह- तओ' इत्यादि, त्रयो देवमनुष्यतिर्यश्च एव मैथुन गच्छन्तिप्राप्नुवन्ति-सेवन्त इत्यर्थः २ । तस्यैव मनुष्यविषये भेदानाह-' तओ' इत्यादि, देवरूप से या देवी रूप से विकुर्वित करके उसके साथ परिचारणा करता है ऐसी यह परिचारणा वही देव करता है जो अनुत्कटकामवासनावाला होता है तथा अल्पऋद्धि वाला होता है । परिचारणा यह एक मैथुन सेवन करने का प्रकार सूत्रकार ने कहा है अब वे सामान्यरूप से इसी मैथुन की प्ररूपण-"तिविहा मेहुणे पण्णत्ते" इत्यादि सूत्र द्वारा करते हैं-इसमें प्रथम मैथुन सूत्र सुगस है विशेषता जो है वह ऐसी है-स्त्री और पुरुष का दोनों का आपस में एक दूसरे के साथ शारीरिक सम्बन्ध करने से जो क्रिया होती है वह मैथुन है यह मैथु. नक्रिया देव, मनुष्य और तिर्यञ्चों में ही होती है इस कारण इसे त्रिविध कहा गया है नारक जीवों में यह मैथुन कर्म द्रव्य की अपेक्षा होता नहीं है इसलिये मैथुन में चतुर्थ प्रकारता नहीं है इस मैथुनरूप क्रिया के कर्ता ये तीन ही होते हैं देव, मनुष्यों और तिर्यश्च मनुष्य में भी स्त्री, पुरुष और नपुंसक ये तीन होते हैं स्त्रियों में पुरुषों की अभिપશ્ચિારણ કરે છે. આ પ્રકારની પરિચારણા એ દેવ જ કરે છે કે જે અનુત્કટ કામવાસનાવાળે ય છે અને અલ્પ ઋદ્ધિવાળે હોય છે.
પરિચારણાને મિથુન સેવનના એક પ્રકાર રૂપે પ્રરૂપિત કરીને હવે સૂત્રકાર सामान्य ३२ मे भैथुननी “तिविहे मेहुणे पण्णत्ते" त्यादि सूत्री द्वारा પ્રરૂપણ કરે છે. તેમાંનું પહેલું મિથુન સૂત્ર સરળ છે. સ્ત્રી અને પુરુષના બનેના એક બીજા સાથે શારીરિક સંબંધ કરવાથી જે ક્રિયા થાય છે તેને મિથુન કહે છે. દેવ, મનુષ્ય અને તિર્યમાં જ મિથુન કિયા સંભવી શકે છે. તે કારણે તેના ત્રણ પ્રકાર કહ્યા છે. નારક જીમાં આ મિથુન કર્મ દ્રવ્યની અપેક્ષાએ થતું નથી, તે કારણે મિથુનમાં ચાર પ્રકારે સંભવી શકતા નથી. આ મિથુન રૂપ ક્રિયાના કર્તા પણ ત્રણ પ્રકારના છ જ હોય છે-(૧) દેવ, (२) मनुष्य भने (३) तिय ५. मनुष्यामा ५ सी, पुरुष भने नधु,
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
