________________
सुधा टीका स्था० २ उ0 ४ सू० ४२ पल्योपमसागरोपमनिरूपण ५०३ सागरवन्महापरिमाणमित्यर्थः। तत्र पस्योपम-लक्षणममिधित्सुराह-' से कितं । इत्यादि, अथ किं तत् पल्योपमं यद् अद्वौपमिकतया निर्दिष्टम् ? इति प्रश्नः, उत्तरमाह-' पलिओवमे' इत्यादि । पल्योपमम्-पूर्वोक्तमद्धौपमिकं पल्योपमं वक्ष्यमाणलक्षणं भवतीति गाथा द्वयेनाह-'जं' इत्यादि, यद् योजनविस्तीर्णम्, विस्तीर्णशब्दस्योपलक्षणत्वाद् यद् आयामविष्कम्भगम्भीरत्वेन सर्वतो योजनप्रमाणं पल्यसदृशत्वात पल्यः-धान्यस्थापनपात्रविशेषः, स एकाहिकमरूढाभिः, 'सूत्रे तृतीयार्थषष्ठी'-एकाह एव एकाहिकस्तेन शिरसि मुण्डिते सत्येकदिवसेन याः प्ररूढाःवृद्धि प्राप्तास्ताभिः, उपलक्षणतोऽनुयोगद्वारोक्तानुसारेण यावत्सप्ताहमरूढाभिः बालाग्रकोटीभिः-बालाग्राणां कोटया-विभागास्ताभिः सपूर्वोक्तः पल्यो भृतःमहापरिणामवाला होता है वह सागरोपमकाल है, हे भदन्त ! वह पल्योपम काल क्या है ? अर्थात् पल्पोपम काल का क्या स्वरूप है ? हे गौतम! वह अद्धोपमिक पल्योपम काल इन दो गाथाओं द्वारा इस प्रकार के स्वरूप वाला है-वे दो गाथाएँ ये हैं-(जं जोयणवित्थिन्नं ) इत्यादि ।
इन गाथाओं द्वारा यह प्रकट किया गया है कि एक योजन लम्बा, एक योजन चौड़ा और एक योजन गहरा ऐसा एक खड्डा खोदा जाय
और उसमें एक दिन से लेकर सात दिन तक के भीतर २ के उगे हुए बालों के अग्रभाग भरे जावें अर्थात् जिस दिन शिर को मुण्डित करा लिया जावे उसके बाद एकदिन से लेकर सात दिनतक जमे हुए बालों के अग्र विभागों से वह खड्डा इस प्रकार से भरा जावे कि जिससे उन કહે છે તે પલ્યની સાથે જેની ઉપમા આપી શકાય એવા કાળને પાપમ કાળ કહે છે, તથા સાગરની સાથે જેને સરખાવી શકાય એવા કાળનું નામ સાગરેપમકાળ છે. એટલે કે સાગરની સમાન મહા પરિમાણવાળા કાળનું નામ સાગરોપમકાળ છે “હે ભગવન્ ! તે પાપમકાળનું સ્વરૂપ કેવું છે?”
ગૌતમ સ્વામીને આ પ્રશ્નનો ઉત્તર આપતા મહાવીર પ્રભુ કહે છે કે, હે ગૌતમ ! તે અદ્ધોમિક પલ્યોપમ કાળનું સ્વરૂપ નીચેની બે ગાથાઓમાં मताच्या प्रमाणे -“जं जोयणवित्थिणं " त्यादि. ते अन्न आयामाना ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે છે–
એક જન લાંબે, એક જન પહોળે અને એક જન ઊડે એક કૂવે ખેદવામાં આવે. તેમાં એકથી લઈને સાત દિવસ સુધીમાં ઉગેલા વાળના અગ્રભાગોને ભરવામાં આવે. એટલે કે માથું મુંડાવ્યા પછી એકથી લઈને સાત દિવસ પર્યન્તમાં ઉગેલા વાળના અગ્રભાગેથી તે કૂવાને એ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
