________________
सुधा टीका स्था०२ उ०४सू० ३९ बन्धनिरूपणम्
त्यन्तमनर्थकारित्वात् ।
आहच - "को दुःखं प्राप्नुयाल्लोके, कस्य सौख्यैश्च विस्मयः ।
को वा न लभते मोक्षं, रागद्वेषं न चेद् भवेत् ॥ १ ॥ इति | यद्वा-द्विस्थानकानुरोधाद् बन्धहेतु देशग्राहकमेवेदं सूत्रमिति न दोषः । पूर्वोक्तस्थानद्वयेन बद्धस्य च पापकर्मणो यथोदीरणवेदन - निर्जरणानि प्राणिनः कुर्वन्ति तथा सूत्रत्रयेणाह – 'जीवाणं' इत्यादि । द्वाभ्यां स्थानाभ्यां जीवाः पापं कर्म में स्थिति और अनुभाग की प्रकर्षता होती है उसके प्रति कारण कषायें होती है - अथवा ये कषायें अत्यन्त अनर्थकारी हैं इस बात को प्रकट करने के लिये यहां कषायों को कहा गया है ।
सो ही कहा है- " को दुःखं प्राप्नुयाल्लोके " इत्यादि
संसार में कौन दुःख पा सकता है, और सुखमिलने में कौन सा आश्चर्य है तथा कौन मोक्ष को नहीं पा सकता है जिसके अगर रागद्वेष रूप कषाय न हो ॥ १ ॥
४९३
अथवा द्विस्थान के अनुरोध से यह सूत्र बन्धहेतुओं में से एक देशबन्ध के हेतुओं का ग्राहक है । अतः इस प्रकार के कथन में कोई आपत्ति नहीं है अब सूत्रकार यह कहते हैं कि पूर्वोक्त दो स्थान से बद्धपापकर्म की जीव जिस तरह से उदीरणा करते हैं, उनका वेदन करते हैं, और उनकी निर्जरा करते हैं वे कहते हैं कि जीव दो स्थानों અને અનુભાગની પ્રકતાના કારણરૂપ તા કષાયા જ હાય છે.અથવા તે કષાયે ઘણા જ અનથ કારી છે એ વાતને પ્રકટ કરવા માટે અહીં કમ બધના કારણરૂપ કષાયાને બતાવવામાં આવેલ છે. એજ વાત નીચેની ગાથા દ્વારા व्यस्त थाय छे - " को दुखं प्राप्नुयाल्लोके " इत्यादि
જે જીવમાં રાગદ્વેષના અભાવ હાય છે તે જીવને કોઈ દુઃખ ભગવવું પડતું નથી, એવા જીવને સુખ પ્રાપ્ત થાય તે તેમાં આશ્ચય શું છે ? અને એવા જીવ એક્ષ પણ પ્રાપ્ત કરી શકે છે. ૫ ૧ !!
અથવા દ્વિસ્થાનના અનુરાધની અપેક્ષાએ આ સૂત્ર ખહેતુઓમાંના એક દેશમધના હેતુઓ ( કારણા) નું ગ્રાહક છે. તેથી આ પ્રકારના કથનમાં ફાઇ દોષ નથી.
હવે સૂત્રકાર એ પ્રકટ કરે છે કે પૂક્ત એ સ્થાનેા દ્વારા બદ્ધ પાપ કમની જીવ કેવી રીતે ઉદીરણા કરે છે, કેવી રીતે તેમનું વેદન કરે છે, અને કેવી રીતે તેમની નિર્જરા કરે છે-જીવ એ સ્થાને વડે પાપકમની ઉદીરણા કરે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
