________________
सुघा टीका स्था०२ उ ४ सू० ३९ बन्घनिरूपणम्
1
छाया - मायालोभकषायः इत्येतद् रागसज्ञितं द्वन्द्वम् । क्रोधो मानो द्वेषः, इत्येवं समास निर्दिष्टः ॥ १ ॥ प्रेम्णः - प्रेमलक्षणचित्तविकारकारकमोहनीय कर्म पुद्गलराशेः वन्ध::- जीवप्रदेशेषु योगप्रत्ययतः प्रकृतिरूपतया प्रदेशरूपतया च सम्बन्धनम्, तथा कषायप्रत्ययतः स्थित्यनुभाग विशेषापादनं च प्रेमबन्धः । एवं द्वेषमोहनीयस्य बन्धो द्वेषबन्ध इति, उक्तञ्च - " जोगापयडिपएसं ठिति अणुभागं कसायओ कुणइ ॥ इति
'मायालोहकसाओ' इत्यादि ।
-
इस प्रेमरूप मोहनीय कर्मपुद्गल का जो कि चित्त को विकृत करने चाला जो बन्ध होना यह प्रेमबन्ध है - मन वचन और कायरूप योगसे प्रकृति और प्रदेशबन्ध होता है और कषाय से स्थितिबन्ध और अनु भागबन्ध होता है कर्म पुद्गल जब केवल योगनिमित्त से आत्मा में आते हैं- सम्बन्ध को प्राप्त होते हैं तब वे वहां प्रकृति और प्रदेशरूप से परिणमित होकर सम्बद्धित रहते हैं और जब वे कषाय के निमित्त से आत्मा में आते है-सम्बन्धित होते हैं-तब वे वहां स्थिति और अनुभागरूप से परिणमित होकर वहाँ रहते हैं - तात्पर्य कहने का यही है कि कर्मों में आत्मा के साथ सम्बद्धित होने की मर्यादा जो है तथा मन्द, तीव्र, तीव्रतर आदि रूप से रस देने की योग्यता इनमें आती है वह सब कषाय के निमित्त से ही आती है इस तरह प्रेम का बंध-प्रेम लक्षणचित्तविकार कारक मोहनीय कर्मपुङ्गलराशीका जो बन्ध
"
४८९
छे. उधुं या छे -" माया लोहकसाओ " त्यिाहि चित्तने विठ्ठत ४२नारा આ પ્રેમરૂપ માહનીય પુઙેના જે ખંધ થાય છે તેને પ્રેમબંધ કરે છે. મન, વચન અને કાયરૂપ ચેાગથી પ્રકૃતિ અને પ્રદેશમધ થાય છે અને કષાયથી સ્થિતિષધ અને અનુભાગમ'ધ થાય છે. કમ પુદ્ગલેા જ્યારે યાગને કારણે આત્મામાં પ્રવેશ કરે છે-આત્માની સાથે સબંધ પામે છે, ત્યારે તેઓ ત્યાં પ્રકૃતિ અને પ્રદેશરૂપે પરિણમિત થઈને સંબદ્ધિત રહે છે, અને જ્યારે તેઓ ત્યાં સ્થિતિ અને અનુભાગરૂપે પરિણમન પામીને ત્યાં રહે છે. આ કથનના ભાવાથ એ છે કે-કમ પુદ્ગલેામાં આત્માની સાથે સદ્ધ થવાની જે મર્યાદા પડે છે તથા મંદ, તીવ્ર, તીવ્રતર આરૂિપે રસ દેવાની જે ચેાગ્યતા તેમનામાં આવે છે, તે સઘળી ચેાગ્યતા કષાયને કારણે જ આવે છે. એજ પ્રમાણે પ્રેમલક્ષણ ચિત્તવિકારકારક માહનીય કાઁપુદ્ગલરાશિના જે ખંધ છે તેને પ્રેમ
६२
थ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
