________________
सुघा टीका स्था०२ उ०४ सू० ३८ प्रामादीनां जीवाजीयत्वनिरूपणम् ४८७ इति ज्योत्स्नाः-चन्द्रिकाः अन्धकाराः - प्रसिद्धाः २ । अवमानानि-क्षेत्रादीनां प्रमाणानि हस्तयष्टयादीनि, उन्मानानि तुलायाः कर्ष गुजा सेटिकादीनि ३ । अति. यानगृहाणि-नगरादिप्रवेशे यानि गृहाणि उद्यानगृहागि-तानि, उद्यानरूपाणि गृहाणि प्रतीतानि ४। अलिवाः शनैः प्रपाताश्च देशविशेषाः, एते सर्वे जीवा इति च जीय व्याप्तत्वात् , तदाधारत्वाद्वा, अजीवा इति च पुद्गलाद्यजीवस्वरूपत्वात् तदाधारत्वाद्वा पोच्यते-एवं सूत्रपञ्चकेऽपि ' जीवाइ य अजीवाइ य' इति प्रत्येक द्विके संयोजनीयमिति।
अथ समयादिकं सकलवस्तु जीवाजीरूपमेवास्ति तद्भिनराश्यन्तराभावात् , अत एवाह-'दो रासी' इत्यादि, -द्वौ राशी प्रज्ञप्तौ-तद्यथा-जीवराशिश्चैव अजीवराशिश्चैत्र, द्वयमन्तरेण तृतीयराश्यभावादिति ॥ मू० ३८ ॥ वृक्षादिकों की जो छाया है वह, सूर्य का जो आतप है यह, चन्द्रमा की जो चांदनीरूप ज्योत्स्ना है वह, तथा अन्धकार एवं क्षेत्रादिकों का प्रमाण, तोला माषा आदिरूप उन्मान, अतियानगृह-नगरादि के प्रवेश में जो गृह हैं वे, तथा उद्यानगृह-उद्यानरूपगृह, अवलिंब और शनैः प्रपात ये देशविशेष हैं, ये सब भी जीव और अजीवरूप हैं-जीवों के आधारभूत होने से या जीवों से व्याप्त होने से ये जीवरूप हैं और पुदलादि अजीवरूप होने से या अजीव के आधारभूत होने से अजीवरूप हैं।
समयादिरूप समस्तवस्तु जीवाजीवरूप ही है क्यों कि जीवराशि और अजीव राशि से भिन्न और तीसरी राशि का अभाव है-इसी बात को प्रकट करने के लिये सूत्रकार ने-'दो रामी' इत्यादि सूत्र कहा है ॥ मू० ३८॥
વૃક્ષાદિની જે છાયા હોય છે તે, સૂર્યને તડકે, ચન્દ્રમાના પ્રકાશરૂપ
સ્ના, તથા અંધકાર, ક્ષેત્રાદિકનાં પ્રમાણ, તોલા, ભાષા આદિરૂપ ઉમાન (વજનનાં મા૫), અતિયાનગૃહ (નગરાદિના પ્રવેશ સ્થાનમાં જે ગૃહ હાય छ ते), Gधान, भवित भने शनः प्रपात (भा में देशविशेष छ). એ બધાં જીવ અને અજીવરૂપ છે. તેમને જીવરૂપ કહેવાનું કારણ એ છે કે તેઓ જીવથી વાસ હોય છે અથવા જીવોના આશ્રયસ્થાનરૂપ હોય છે અને પુદ્ગલાદિ અજીવરૂપ હોવાથી અથવા અજીવના આધારભૂત હોવાથી તેમને અજીવરૂપ કહેવામાં આવેલ છે.
સમયાદિરૂપ સમસ્ત વસ્તુ જીવ અને અજીવરૂપ જ છે, કારણ કે જીવ. રાશિ અને અજીવરાશિથી ભિન્ન એવી કઈ ત્રીજી રાશિનું અસ્તિત્વ જ નથી. सर यातन सूत्रअरे “दो रासी" इत्यादि सूत्र द्वारा प्र४८ ४२री छे. सू. ३८
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
