________________
४२०
स्थानाङ्गसूत्रे पौण्डरीकहदश्चैव । तत्र खलु द्वे देवते महर्दिके यावत् पल्योपमस्थिति के परिवसतः, तद्यथा-श्रीश्चैव लक्ष्मीश्चैव । एवं महाहिमवद्रुक्मिणोर्षिधरपर्वतयो द्वौं महादौ प्रज्ञप्तौ, बहुसम० यावत्-तद्यथा-महापद्महदश्चैव महापौण्डरीकहदश्चैत्र । देवते-होश्चैव बुद्धिश्चैव । एवं निषधनीलातोर्वधरपर्वतयोस्तिगिछिहदश्चैव केशरिहदश्चैव । देवते-धृतिश्चैव कीर्तिश्चैव । जम्बूमन्दरस्य पर्वतस्य दक्षिणेन महाहिमवतो वर्षधरपर्व तात् महापद्मदात् द्वे महानद्यौ प्रवहतः, तद्यथा-रोहिता ये दोनों महारुद परस्पर में पहिलेके कथनके अनुसार-बहुसमतुल्य आदि विशेषणोंवाले हैं आयाम, विष्कंभ,उच्चता, उद्वेध, (गहराई) संस्थान और परिणाह विशालताकी अपेक्षा ये दोनों बराबर हैं। इन दो महाहूदों के नाम हैं पद्महूद और पौण्डरीहूद, इनमें महाऋद्धि आदि विशेषणोंसे संपन्न दो देवियां निवास करती हैं इनकी स्थिति एक पल्योपम की है ये देवियां श्री और लक्ष्मी इस नामवाली हैं। इसी तरह महाहिमवान् पर्वत और रुक्मी पर्वत इन दो पर्वतों पर दो महाहूद हैं ये भी परस्पर में बहुसम आदि पूर्वोक्त विशेषणों वाले हैं इन दो महाहूदों के नाम हैं महापद्म और महापुण्डरीक इनमें दो देवियां रहती हैं इनके नाम हैं ही देवी और बुद्धिदेयी इसी तरह से निषधपर्वत और नीलपर्वत इन दो पर्वतों पर भी तिगिच्छहूद और केशरिहूद ये दो हूद हैं इनमें भी दो देवियां रहती हैं इनके नाम है धृतिदेवी और कीर्ति देवी।
जंबूद्वीपस्थ सुमेरुपर्वत की दक्षिण दिशा तरफ महाहिमवान् वर्षधरपर्वत पर जो महापद्महूद है उससे दो महानदियां निकली हैं इनके છે. તે બને હદ બહુ સમતુલ્ય આદિ પૂર્વોક્ત વિશેષણવાળાં છે–લંબાઈ, પહોળાઈ, ઉંચાઈ, ઉધ, સંસ્થાન અને પરિધિની અપેક્ષાએ તેઓ સમાન छ. तमना नाम नाय प्रमाणे छे-(१) ५५६ माने (२) धुरी है. तमा શ્રી અને લક્ષ્મી નામની બે દેવીએ નિવાસ કરે છે. તે બન્ને દેવીઓ મહદ્ધિક આદિ વિશેષણેથી યુક્ત છે અને તેમની સ્થિતિ એક પોપમની છે. એજ પ્રમાણે મહાહિમવાનું અને રુકિમ પર્વત પર બે મહાહદ છે. તેમનાં નામ મહા પદ્ધ અને મહા પુંડરીક છે. તે બને હદે પણ બસમ આદિ વિશે. બાળાથી યુક્ત હોવાથી એકસરખાં લાગે છે, તેમાં અનુક્રમે હી અને બુદ્ધિ નામની બે દેવીઓ નિવાસ કરે છે. એ જ પ્રમાણે નિષધ પર્વત અને નીલ પર્વતપર તિગિચ્છહદ અને કેશરીહદ નામના બે હદ છે. તેમાં ધૃતિદેવી અને કીર્તિદેવી નામની બે દેવીઓ નિવાસ કરે છે.
જબૂદ્વીપમાં આવેલા સુમેરુ પર્વતની દક્ષિણ દિશા તરફ આવેલા મહા
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
