________________
-
-
-
४१२
स्थानास्त्रे रत इति । एवं सर्वत्र वाच्यम् । एवमेव निषधनीलवन्तौ विज्ञेयौ, नवरमेषामायायविष्कम्भादयोऽन्यतोवसेयाः । चतुरस्रपरिधिस्तु आयामविष्कम्भद्विगुण इति ।
और उत्तर की ओर हैं-अर्थात् सुमेरु पर्वत की दक्षिण दिशा तरफ महाहिमवान् पर्वत हैं और उत्तरदिशा तरफ रुक्मी पर्वत है। इसी प्रकार का कथन निषध और नीलवन्त पर्वतों के विषय में भी करना चाहिये इनके आयाम विस्तार आदि का कथन अन्य सिद्धान्त ग्रन्थों से जानना चाहिये तात्पर्य इसका " तद्विगुणद्विगुणविस्तारा वर्षधर विदेहान्ताः" इस सिद्धान्त सूत्र के अनुसार ऐसा है कि विदेह क्षेत्रपर्यन्त पर्वत और क्षेत्र भरतक्षेत्र से दूने दूने विस्तार वाले हैं जम्बूद्वीप में भरतक्षेत्र का विस्तार ५२६ योजन ६ कला का है इससे दूना विस्तार हिमवान्, पर्वत का है हिमवान् पर्वत के विस्तार से दूना विस्तार हैमवत क्षेत्र का है हैमवत क्षेत्र के विस्तार से दुना विस्तार महाहिमवान् पर्वत का है इस तरह यह दूना २ विस्तार क्रम विदेह क्षेत्रतक है इसके बाद के उत्तरदिशा के क्षेत्रों का और पर्वतों का विस्तार दक्षिण के क्षेत्र और पर्वतों के जैसा ही है इस तरह ऐरवत क्षेत्र का विस्तार ५२६ योजन ६ कला का हो जाता है जो भरत क्षेत्र के बराबर ही बैठता है। ..... चतुरस्रपरिधि तो आयामविष्कंभ से दूनी है वृत्तवैताढयपर्वत पल्याकार हैं। ये वृत्तवैताढयपर्वत सर्वतः एक हजार योजन के हैं और છે અને ઉત્તર દિશા તરફ રુકિમ પર્વત છે. આ પ્રકારનું કથન નિષધ અને નીલવન્ત પર્વતના વિષયમાં પણ સમજી લેવું. તેમની લંબાઈ, પહોળાઈ આદિનું વર્ણન અન્ય શાસ્ત્રોમાંથી જાણી લેવું.
___ " तद्विगुणद्विगुणविस्तारा वर्षधरविदेहान्ताः" या सूत्रनु तात्५ छे કે વિદેહક્ષેત્ર પર્યન્તમાં પર્વત અને ક્ષેત્ર ભરતક્ષેત્ર કરતાં બમણાં બમણું વિસ્તારવાળાં છે. જંબુદ્વીપના ભરતક્ષેત્રને વિસ્તાર પર યોજન અને ૬ કલા પ્રમાણ છે. તેનાથી બમણે વિસ્તાર હિમાવાન પર્વતને છે. હિમવાનું પર્વત કરતાં હૈમવત ક્ષેત્રને વિસ્તાર બમણ છે. હૈમવત ક્ષેત્ર કરતાં મહાહિમવાનું પર્વતને વિસ્તાર બમણું છે. આ રીતે બમણું બમણુને વિસ્તારકમ વિદેહ ક્ષેત્ર સમજી લે. મન્દર પતિની ઉત્તર દિશામાં આવેલા ક્ષેત્રે અને પર્વતને વિસ્તાર દક્ષિણ દિશાના ક્ષેત્રે અને તેના વિસ્તાર એટલે જ છે. જેમકે ઐરાવત ક્ષેત્રને વિસ્તાર ભરતક્ષેત્રના વિસ્તાર એટલે જ (પરદ याकन सानी) .
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
