________________
३४६
स्थानाङ्गसूत्रे
,
नारकादिषु व्यन्तरावसानेष्वेवोत्पद्यन्ते न तु ज्योतिष्कवैमानिकेषु अतः ' जाव वाणमंतरा ' इति प्रोक्तम् ९ । भाषकदण्डके - भाषकाः = भाषापर्याप्तिमन्तः तद्विपरीता अभाषकाः अपर्याप्तावस्थायामिति भावः । एवम् =अमुना प्रकारेण एकेन्द्रियवर्णाः - एकेन्द्रियान् विहाय सर्वे यावद् वैमानिकाः - वैमानिकपर्यन्ता बोध्याः १० | दृष्टिदण्डके सम्यग्दृष्टिका मिथ्यादृष्टिकाश्वेति । एवमेकेन्द्रियवजः सर्वे असंज्ञिता कही गई जानना चाहिये असंज्ञी जीव मरकर नारक से लेकर यन्तरान्त तक के जीवों में ही उत्पन्न होते हैं । ज्योतिष्क वैमानिक देवों में वे उत्पन्न नहीं होते हैं । इसीलिये " जाय वाणमंतरा" ऐसा पाठ कहा गया है भाषादण्डक में नैरयिक दो प्रकार के होते हैं एक भाषक और दूसरे अभाषक भाषापर्याप्तिवाले भाषक और इनसे विषरीत अभाषक हैं अर्थात् अपर्याप्तावस्थावाले हैं वे अभाषक हैं " एवमेकेन्द्रिय वर्णाः सर्वे यावद् वैमानिकाः १० " इसी तरह का कथन इन दोनों का एकेन्द्रिय जीवों को छोड़कर वैमानिकदेवों तक कर लेना चाहिये दृष्टि दण्ड में नैरयिक दो प्रकार के होते हैं एक सम्refers और दूसरे मिथ्यादृष्टिक एकेन्द्रिय जीवों को छोड़कर यावत् वैमानिक देवों तक सब में सम्यग्दृष्टित्व का और मिथ्यादृष्टित्व का कथन कर लेना चाहिये यहां एकेन्द्रियों को छोड़ा गया है उसका कारण उनमें सम्यग्द
તે જીવે માં અસ'ગીતા કહેવામાં આવી છે, એમ સમજવું. અત્તી જીવા મરીને નારકથી લઇને બ્યન્તર પન્તના જીવામાં જ ઉત્પન્ન થાય છે, ચૈાતિક, અને વૈમાનિક દેવામાં તેઓ ઉત્પન્ન થતાં નથી. તેથી 66 जाव वाणमंतरा" “ વાનભ્યન્તરે પન્તના જીવા ’’ એવા પૂર્વોક્ત સૂત્રપાઠ આપવામાં આવ્યે છે. ૯ छे. भाषा उभां नारनामे अहार ह्या छे - ( १ ) भाषङ भने (२) अलाष. ભાષા પર્યાશિવાળાને ભાષક કહે છે અને ભાષા પર્યામિ વિનાના નારકાને અભાષક કહે છે. એટલે કે અપર્યાપ્તાવસ્થાવાળા નારકો અભાષક હોય છે, " एवमेकेन्द्रियवर्जाः सर्वे यावद् वैमानिकाः " આ પ્રકારના બે ભેદોનું કથન એકેન્દ્રિય સિવાયના બાકીના વૈમાનિકે પર્યન્તના સમસ્ત જીવા વિષે પણ
समन्यु लेखे. ॥ १० ॥
દૃષ્ટિ દૃંડકમાં નારકા એ પ્રકારના કહ્યાં છે-(૧) સમ્યગ્દષ્ટિક અને (ર) મિથ્યાદૃષ્ટિક. આ પ્રકારના એ ભેદોનું કથન એકેન્દ્રિય સિવાયના બાકીના સમસ્ત વૈમાનિકા પન્તના જીવા વિષે ગ્રહણ કરવુ' એકેન્દ્રિયામાં સમ્યગ્દષ્ટિ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
