________________
२०८
स्यानागसूत्रे टीका-'आगासे चेच' इत्यादि
आकाशश्चैव नो आकाशश्चैव । तत्र-आकाशः प्रसिद्धः, तद्भिन्नः नो आकाश:= धर्मास्तिकायादिकम् । तथा-धर्मश्चैव अधर्मश्चैव । तत्र-धर्म: धर्मास्तिकायःगन्युपष्टम्भकः । तद्भिन्नोऽधर्म: अधर्मास्तिफायः-स्थित्युपष्टम्भकः ॥ सू० २ ।।
अथ जीवानां बन्धादीनि भवन्तीति बन्धादीनां द्विप्रत्ययतारत्यमाह
मूलम्-बंधेचेव मोक्खेचेव । पुन्नेचेव पावचेव । आसवेचेय संवरेचेव । वेयणाचेव निजराचेय ॥ सू० ३॥
छाया-वन्धश्चैप मोक्षश्चैव । पुण्यं चैव पापं चैव । आस्रवएव संवरएव । वेदना चैव निर्जरा चैत्र ।। मू० ३ ॥ टीका---' बंधे चेव' इत्यादिसमतिपक्षाणि बन्धादितत्त्वानि प्रथमस्थानवद् व्याख्येयानि ।। मू० ३ ॥ टीकार्थ-अजीव तत्व पांच प्रकार का है पुद्गल धर्म अधर्म आकाश और काल इनमें आकाश तो प्रसिद्ध है और तो आकाश धर्मास्तिकायादि रूप है तथा गति में सहायक धर्म द्रव्य है और ठहरने में सहायक अधर्मद्रव्य है । सू० २॥
जीवों को बन्ध आदि होते हैं इसलिये बन्ध आदिकों में द्विप्रत्यवतारताका कथन सूत्रकार करते हैं-"बंधे चेव मोक्खे चेय"इत्यादि॥३॥
टीकार्थ-बन्ध, मोक्ष, पुण्य, पाप, आत्रय, संवर वेदना और निर्जरा ये सब अपने २ प्रतिपक्ष सहित हैं प्रतिपक्ष सहित इन अन्धादि तत्वों का कथन प्रथम स्थानोक्त की तरह से कर लेना चाहिये।मू०३ ॥ અને કાળ. તેમાંથી આકાશ તે પ્રસિદ્ધ છે. આકાશ ધર્માસ્તિકાય આદિ રૂપ છે. ગતિમાં સહાયક ધર્મદ્રવ્ય છે અને સ્થિતિમાં (ભવામાં) સહાયક अभद्र०य छ. !! सू. २ ॥
ઇવે બંધ આદિથી યુક્ત હોય છે, તેથી સૂત્રકાર હવે બંધ આદિમાં ઢિપ્રકારતાનું પ્રતિપાદન કરે છે.
"बधे चेव मोक्खे चेव" त्याहि ॥ 3 ॥
साथ_अध, भास, पुश्य-५॥५, मालप-स'५२, वहना भने नि એ બધાં પિતપતાના પ્રતિપક્ષથી યુક્ત હોય છે. પ્રતિપક્ષસહિત આ બંધાદિ તનું કથન પ્રથમ સ્થાનમાં કહ્યા અનુસાર કરી લેવું જોઈએ. જે સૂ. ૩ છે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
