________________
स्थानाङ्गसूत्रे ख्यावती । यद्यपि मनोयोगवद् वाग्योगोऽपि चतुर्विधः सत्यादिभेदात् , तथापि व. चनसामान्यमाश्रित्य सर्वेवाचामेकत्वादेका वागिति भावः ॥ स० २०॥ कायव्यायामं निरूपयति
मूलम्-एगे कायवायामे ॥ सू० ॥ २१ ॥ छाया-एकः कायव्यायामः ॥ २१ ॥ व्याख्या-'एगे' इत्यादि
कायव्यायामः-चीयते-बर्द्धतेऽन्नादिभिरितिकाय:, शरीरम्-तस्य व्यायामो व्यापार:-औदारिकादिशरीरयुक्तस्यात्मनो वीर्यपरिणामविशेषः । स च एकःएकसंख्यावान् । अयमौदारिकादिभेदेन सप्तविधोऽपि जीवानन्तत्वेनानन्तविधोऽपि एक संख्यावाली है यद्यपि मनोयोग की तरह वाग्योग भी सत्यवाग्योग आदि के भेद से चार प्रकार का कहा गया है तथापि वचन सामान्य की अपेक्षा लेकर समस्त वचनों में एकता होने की अपेक्षा से यह यहां एक प्रकट किया गया है ।।सू० २०॥
कायव्यायाम का निरूपण किया जाता है। 'एगे कायवायामे' इत्यादि ॥२१॥ मूलार्थ-कायव्यायाम एक है ॥ २१ ॥ टीकार्थ-अन्न आदि के द्वारा जो बढता है वह काय है यह काय शब्द की व्युत्पत्ति है काय नाम शरीर का है इस काय का जो व्यापार है वह कायव्यायाम है औदारिक आदि शरीर से युक्त आत्मा का जो चीर्यरूप परिणाम विशेष है वही काय व्यायाम एक-एकत्व संख्यावाला है यद्यपि यह कायव्यायामरूप काययोग औदारिक काययोग १ औदा. છે. જો કે મનેયેગની જેમ વાગના પણ સત્યવાગ આદિ ચાર ભેદ કહ્યા છે, પરંતુ વચન સામાન્યની અપેક્ષાએ સમસ્ત વચનમાં એકતા હોવાની અપેક્ષાએ તેને એક કહ્યું છે. સૂ૦૨૦ છે
કાયવ્યાયામનું નિરૂપણ " एगे कायवायामे" त्या ॥ २१ ॥ સૂત્રાર્થ-કાયવ્યાયામ એક છે. તે ૨૧ છે
अर्थ-" भन्नाहि ॥ २ वृद्धि पामे छे ते य छ,” मा अय. શબ્દની વ્યુત્પત્તિ છે. કાય એટલે શરીર. તે શરીરના વ્યાપારને (પ્રવૃત્તિને ) કાયવ્યાયામ કહે છે. ઔદારિક આદિ શરીરવાળા આત્માનું જે વીર્યરૂપ પરિગ્રામ વિશેષ છે, તેનું જ નામ કાયવ્યાયામ છે. તે કાયવ્યાયામ એકત્વ સંખ્યાયુક્ત છે. જો કે આ કાયવ્યાયામરૂપ કાયાગના (૧) ઔદારિક કાયયેગ, (૨)
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
