________________
१३८
सूत्रकृताङ्गसूत्रे यतस्य कुतोऽप्यनिवृत्तस्य जन्मशताऽनुबन्धि वैरम्-वैरभावः (पवई) प्रवर्द्धतेमकर्षण वर्द्धते एवेति ॥१७॥
टीका 'इह-अस्मिल्लोके 'माणवा' मानवाः 'उ'तु 'पुढो य छंदा' पृथक्छन्दा:-भिन्नाभिमायाः, तथा च-पृथक् पृथा अभिभायो येषां ते-पृथक्-छन्दा, तादृशम्-अभिमायविशेषं प्राप्य, 'किरियाकिरिय' क्रियाक्रियम् 'पुढो य वायं' पृथग् वादम्-क्रियाऽक्रियावाद च समाश्रिताः केचन क्रिययैव मोक्षं स्वीकुर्वन्ति, पतिक्षिपन्ति च ज्ञानवादम् । तदुक्तम्
'क्रियेव फलदा पुंसो, न ज्ञानं फलदं मतम् ।
यतो मिष्टान्न भोगज्ञो, न ज्ञानात् सुखितो भवेत् ॥२॥ क्रिया मोक्षजनिका न तु ज्ञानं मोक्षकारणं यतो नहि मधुर ज्ञानेन कस्य चिदुदरपूत्तिर्भवतीति भावः । अक्रियवादिनस्त्वेतद्विपरीतं मन्यन्ते, ते इन्द्रियवतत्काल जन्मे बालक के देह के खण्ड खण्ड करके जो अपना सुख उत्पत्र करता है, उस असंयत का वेर बढता जाता है॥१७॥
टीकार्थ-इस लोक में मनुष्य भिन्न भिन्न अभिप्रायों के कारण कोई क्रियावाद को और कोई अक्रियावाद को अंगीकार करते हैं। क्रिया. वादी क्रिया से ही मोक्ष मानते हैं और ज्ञान का निषेध करते हैं। कहा भी है-'क्रियेच फलदा पुंसां' इत्यादि।
क्रिया ही पुरुषों को फलदायिनी होती है, ज्ञान फलदायक नहीं होता क्योंकि मिष्ठान्न के भोग अथवा मिष्टान्न और भोग के ज्ञान मात्र से कोई सुखी नहीं होते।
तात्पर्य यह है कि क्रिया ही मोक्ष देने वाली है, ज्ञान नहीं। अगर ज्ञान मात्र से फल की प्राप्ति होती तो मिष्टान्न का ज्ञान होते ही मुख में मिठास का अनुभव होता और उदर की पूर्ति हो जाती। બાળકના શરીરના ટુકડા ટુકડા કરીને જે પિતાના સુખની ઈચ્છા રાખે छ. मेवा ते असंयतनु ३२ वध गाय छे ॥१७॥
ટીકાર્ય–આ લેકમાં મનુષ્ય જુદા જુદા અભિપ્રાયવાળા હોય છે, આ ભિન્ન ભિન્ન અભિપ્રાયોને કારણે કઈ ક્રિયાવાદને અને કેઈ અક્રિયા વાદનો સ્વીકાર કરે છે. કિયાવાદી ક્રિયાથી જ મેક્ષ માને છે. અને જ્ઞાનનો નિષેધ કરે છે. छह छ -'क्रियैव फलदा पुसा' ईत्यादि
મનુષ્યને ક્રિયા જ ફલ આપવા વાળી હોય છે. જ્ઞાન ફળને આપનાર હતું નથી. કેમ કે-મિટાન્નના ભંગ અથવા મિષ્ટાન્ન અને ભેગના જ્ઞાનમાત્રથી એટલે કે જાણવા માત્રથી કોઈ સુખી થતું નથી. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે-ક્રિયા જ મેક્ષ આપવા વાળી છે, જ્ઞાન નહીં.
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્રઃ ૩
