________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. ८ उ. १ वीर्यस्वरूपनिरूपणम्
६७९
धर्माणां समाहाररूपम् नैगमनयेन नैयायिकमतस्य, ऋजुसत्रेण बौद्धस्य, संग्रहेण वेदान्तिनां मतस्य संगृहीतत्वात् । अतः सर्वोऽपि स्वस्वप्रतिपाद्यमेवाडव पश्यति, अतः कथं कोऽपि कुप्येत्, अनैकान्तवादे एकान्तवादस्य समाविष्टत्वात् सर्वमपि - उच्चपदम् अनित्यमेवेति संप्रधार्य विवेकशीलो ममत्यबुद्धिं सर्वतो विसृज्य सर्वधर्माऽदुषितज्ञानदर्शनचारित्रात्मकधर्ममेव स्वीकुर्यात् । यतोऽयं धर्मः झटिति पापको भवति, अलम्पलम्पस्य मोक्षस्य भावाऽवबोधः ||१३|| मूलम् - सह संमईए णचा धम्मसारं सुणे वा ।
सेमुवट्टिए उ अणगारे पंच्चक्खाय पाव ॥१४॥
क्योंकि अर्हत भगवान् का प्रवचन विविध नयदृष्टियों का समन्वय करके उन्हें यथायोग्य स्वीकार करता है। वह समस्त एकान्तवादों को अपने में समाविष्ट कर लेता है। जैसे नैगमनय से नैयायिक वैशेषिक मत का, ऋजुसूत्र नय से बौद्धों के क्षणिकवाद का और संग्रह नय से वेदान्तियों के अद्वैतवाद का संग्रह करता है । अतएव जिनप्रवचन में सभी अपने अपने मन्तव्य को उसी प्रकार पाते हैं । फिर कोई क्यों इस पर कुपित होगा ?
तात्पर्य यह है कि जगत् के समस्त पद अनित्य हैं, ऐसा समझ कर विवेकवान् पुरुष उन सब से अपनी ममत्व बुद्धि हटाले और सब धर्मो में निर्दोष ज्ञान दर्शन चारित्र और तपरूप धर्म को स्वीकार करे | यह धर्म दुर्लभ मोक्ष को भी शीघ्र प्राप्त करा देता है ||१३||
પ્રકારના નય જેમકે-ર્નંગક્ષણિકવાદને
શકતા નથી. કારણ કે-અહત ભગવાનનું પ્રવચન જૂદા જૂદા દૃષ્ટિયાના સમન્વય કરીને તેને યથાયોગ્ય રીતે સ્વીકાર કરે છે. મનયથી તૈયાયિક, વૈશેષિક મતના, ઋજુ સૂત્રનયથી બૌદ્ધોના અને સગ્રહનયથી વેદાન્તિયાના અદ્વૈતવાદના સગ્રહ કરે છે. તેથી જ જે પ્રવચનમાં દરેક પાત પેાતાના મન્તબ્ધાને તેજ રીતે જોઈ શકે છે. પછી કાઈ પશુ આના પર કેમ કુપિત થાય ?
કહેવાનું તાત્પ એ છે કે-જગત્ના સઘળા પદાર્થાં અનિત્ય છે, એવું સમજીને વિવેકશીલ પુરૂષ તે બધા પરથી પેાતાની બુદ્ધિ હટાવીલેય અને દરેક ધર્મોમાં નિર્દોષ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને તપરૂપ ધર્મના સ્વીકાર કરે. આ ધર્મ દુર્લભ અર્થાત્ અપ્રાપ્ત એવા મેાક્ષને પણ જલ્દીથી પ્રાપ્ત કરાવી દે છે. ૫૧૩૫
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૨
