________________
समार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. ८ उ. १ वीर्य स्परूपनिरूपणम्
६७३
त्यक्ष्यन्ति नात्र संशयः, तथा - 'णाय एहिं सुहीहि य' ज्ञातकैः बन्धुभिः सुहृद्भि मित्रैव सह 'अयं वासे' अयं वासः - सहवासः सोऽपि 'अणियत्ते' अनियतोनित्य एवेति ॥ १२॥
टीका - 'ठाणी' स्थानिनः स्थानं विद्यते येषां ते स्थानिनः - स्थानाधिपतयः । यथा देवलोके - इन्द्र प्रभृतयः, मनुष्यलोके चक्रदत्यादयः । तथा-तत्र तत्र स्थानेऽन्येऽपि स्थानिनः । 'विविहठाणाणि' विविधस्थानानि - अनेकविधानि स्वकीयभोग्योपयुक्तानि 'चइस्संति' स्पक्ष्यन्ति ये ये हि स्वार्जितपुण्यवान् यत् यादृशं स्थानमलभन्त भोगेन क्षयात् पुण्यपाप्तौ निमित्ताऽमावेन नैमित्तिकं ताशस्थानमवश्यमेव तेपां परित्यकं भवेत् । नहि तादृशविशिष्टस्थानेषु पुण्याभावे कथमपि कस्यापि अवस्थितिः संभाव्यते । ण संप्तओ' न संशयः, एतस्मिन् ज्ञातजनों और मित्रजनों के साथ जो सहवास है, वह भी अनित्य ही है ॥ १२ ॥
टीकार्थ-स्थानी का अर्थ है-स्थान के अधिपति । जैसे देवलोक में इन्द्र आदि तथा मनुष्यलोक में चकवर्त्ती आदि उत्तम स्थान के स्वामी हैं । इसी प्रकार विभिन्न स्थानों में दूसरे दूसरे जीव स्थानी हैं । वे सब अपने २ स्थानों का परित्याग कर देगें । उन स्थानों पर सदैव उनका अधिपतित्व नहीं रहने वाला है । पुण्य के बल से जिस प्राणी ने जिस स्थान को प्राप्त किया है, भोगने के पश्चात् पुण्य का क्षय होने पर वह स्थान त्यागना पड़ता है क्योंकि जब निमित्त नहीं रहता तो नैमित्तिक भी नहीं रहता है । जिस पुण्य के कारण जा स्थान प्राप्त हुआ है, उस पुण्य के अभाव में वह स्थान टिका नहीं रह सकता। इस विषय में लेशमात्र भी संशय જના, અને મિત્રતાની સાથે જે સહવાસ હાય છે, તે પણ અનિત્ય ४ सय छे. ॥१२॥
ટીકા—સ્થાનીના અથ સ્થાનના અધિપતિ એ પ્રમાણે થાય છે. જેમ દેવલાકમાં ઈન્દ્ર વિગેરે તથા મનુષ્ય લેાકમાં ચક્રવત્તી વિગેરે ઉત્તમ સ્થાનના સ્વામી છે, એજ પ્રમાણે જૂદા જુદા સ્થાનામાં ખીજા ખીજા જીવા સ્થાની છે, તે બધા પૈાત પેાતાના સ્થાનાના ત્યાગ કરશે, તે સ્થાના પર હમેશાં તેખે નું અધિપતિપણું રહેવાનુ’ નથી. પુણ્યના બળથી જે પ્રાણીએ જે સ્થાન પ્રાપ્ત કરેલ છે, તે સ્થાન ભોગવ્યા પછી પુણ્યને ક્ષય થયા પછી તે સ્થાનના ત્યાગ કરવા પડે છે, કેમકે જ્યારે નિમિત્ત રહેતું ન હાય તે નૈમિત્તિક નિમિત્તવાળા પણ રહેતા નથી. જે પુણ્યના કારણે જે સ્થાન પ્રાપ્ત થયુ' છે, તે પુણ્યના અભાવમાં તે સ્થાન ટકી શકતુ નથી. આ સંબંધમાં
सू० ८५
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૨
