________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. ८ उ.१ वीर्यस्वरूपनिरूपणम् ६४९ 'दीसति' दृश्यन्तेऽपदिश्यन्ते वा। तथा हि-अनेकप्रकारककर्मसु प्रयत्नं कुर्वाण मुत्साहबलादिसम्पन्न मत्य दृष्ट्वा वीर्यवानयमित्येव मपदिश्यते । तथा-भावरण कर्मणां क्षपादनन्तवलक्षम्पन्नोऽयमित्ययदिश्यते, दृश्यते च इति ।
शिष्यप्रश्नानन्तरं श्री सुधर्मस्वामी जम्बूस्वामिमभृतिशिष्यवर्गमुद्दिश्य कथयति-हे सुत्रताः । केवन विद्वांसः कमैव वोर्यमिति कथयन्ति, केचनाऽकर्मएव वीर्यमिति प्रतिपादयन्ति । अनेन प्रकारेण वीर्य द्विधा विभज्यते, आभ्यामेव भेदाभ्यां सर्वे माः परिदृश्यन्ते इति ॥२॥ ___ इह बालवीर्य कारणे काशेचारात कमै व वीर्यत्वेन प्रतिपादितम् । इदानी कारणे कार्योपचारादेव प्रमादं वर्मत्वेनाऽपदिशन्नाह-मुत्रकार:-'पमायं कम्ममासु' इत्यादि । मूलम्-पमायं कम्म माहंसु अप्पमायं तहाऽवरं।
तभावादेसओ वांवि बालं पंडिय में वा॥३॥ छाया-प्रमादं कर्म आहु रप्रमादं तथाऽपरम् ।
तद्रावादेशतो चापि बालं पण्डितमेव वा ॥३॥ भेदों से या भेदों में मनुष्य दिखाई देते हैं। जैसे अनेक प्रकार के कृत्यों में प्रयत्न करने वाले बल आदि से सम्पन्न पुरुष को देखकर 'यह वीर्यवान है' ऐसा कहा जाता है और कर्मों का क्षय होने से 'यह अनन्त बल से सम्पन्न है। ऐसा कहा जाता है।
शिष्य के प्रश्न के अनन्तर श्रीसुधर्मा स्वामी, जम्बू स्वामी आदि शिष्यवर्ग को लक्ष्य करके कहते हैं-हे सुव्रतो! कोई-कोई कर्म को ही वीर्य कहते हैं और कोई अकर्म को ही वीर्य कहते हैं । इस प्रकार वीर्य के दो भेद हो जाते हैं। इन्ही दो भेदों में सभी मनुष्यों का समावेश हो जाता है ॥२॥
રના કૃત્યમાં પ્રયત્ન કરવાવાળા ખળ વગેરેથી યુક્ત પુરૂષને જોઈને “આ વીર્ય વાળે છે એ પ્રમાણે કહેવામાં આવે છે. અને કર્મોને ક્ષય થવાથી “આ અનંત બળ વાળે છે. એ પ્રમાણે કહેવામાં આવે છે.
શિષ્ય પ્રશ્ન કર્યા પછી સુધર્મા સ્વામી, જંબૂ સ્વામી વિગેરે શિષ્ય વર્ગને ઉદ્દેશીને કહે છે કે-હે સુવતે ! કઈ કઈ કર્મને જ વીર્ય કહે છે. આ રીતે વીર્યના બે ભેદ થઈ જાય છે. આ બે ભેદમાં જ સઘળા મનભ્યોને સમાવેશ થઈ જાય છે. જેમાં
શ્રી સૂત્ર કતાંગ સૂત્ર : ૨
