________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. ३ उ. २ अनुकूलोपसर्गनिरूपणम् ४५
टीका-'अप्पेगे' अपि एके, अपि शब्दः संभावनायाम् । एके केचित् 'नायो' ज्ञातयः, मातापितलजनप्रभृतयः । 'दिस्स' दृष्ट्वा साधु 'परिवारिया' परिवार्य, सर्वतो वेष्टयित्वा 'रोयंति' रुदन्ति-शिरस्ताडनवक्षास्थलताडनपुर:सरं रुदन्ति रुदन्तश्व दीनवचनं वदन्ति ताय' हे तात ! इति कोमलामंत्रणे हे कुलतिलक हे मातृपितृकुटुंबरक्षक ! बाल्यात्मभृति त्वमस्माभिः पालितोऽसि, यत् अयम् वृद्धावस्थायां मां पालयिष्यतीति मत्वा, तस्मादधुना ‘णो' नः अस्मान 'ताय' तात ! पुत्र ! 'पोस' पोषय, त्वमस्माभिः बाल्याद्रक्षितः पोषितश्च, अत: परं वार्धक्येऽस्मान त्वं पालय, पोषय च । 'ताय' हे तात ! 'कस्य' कस्य कृते 'ण' न:-अस्मान् 'जहासि' त्यजसि-मादृशानां दीनानां वृद्धानां पालनपोषण
टीकार्थ-यहां 'अपि' शब्द संभावना के अर्थ में है । कोई कोई माता पिता आदि सजन मुनि को देख कर और उसको चारों ओर से घेरकर, मस्तक कूट-कूटकर और छाती पीट पीट कर रोते हैं और रोते हुए दीनतापूर्ण वचन कहते हैं-हे तात ! 'तात' शब्द कोमल सम्बोधन के अर्थ में है, हे कुलतिलक ! हे मातापिता और कुटुम्ब के रक्षक ! हमने बचपन से तेरा लालन, पालन पोषण किया है सो यही समझकर किया है कि यह वृद्धावस्था में हमारा पालन करेगा। इस कारण हे तात! तू अब हमारा पालन कर । हमारे जैले दीन, बूढे
और पालन पोषण करने योग्य जनो का तू किस कारण से त्याग कर रहा है ? तेरे सिवाय हमारा कोई पालन पोषण करने वाला नहीं है,
टी---2मी: 'अपि' ५४ साना मथे १५॥यु छ. માતા, પિતા, આદિ મુનિના સંસારી સગાએ મુનિને જોઈને તેને ઘેરી લઈને માથું અને છાતી કૂટતાં કૂટતાં એને આકંદ કરતાં કરતાં આ પ્રકારનાં દીનતા પૂર્ણ વચનો બોલે છે – હે તાત ! (અહી “તાત' પદ કોમલ સંબોધનના અર્થમાં વપરાયેલું હોવાથી તેને અર્થ “કુલતિલક સમજવો) હે માતા-પિતા અને
मना २२४ ! अमे मय५४थी तान-पान यु . समारी वृद्धा. વસ્થામાં તુ અમારું પાલન-પોષણ કરશે એવી આશા સેવીને અમે તારુ લાલન-પાલન કર્યું છે. તે હે પુત્ર ! તું હવે પાલનપોષણ કર. અમારા જેવાં દીન, વૃદ્ધ અને પાલન-પોષણ કરવા યોગ્ય જનેને ત્યાગ તું શા કારણે કરે છે? તારા સિવાય અમારું પાલન-પોષણ કરનાર એવું કોણ છે કે જેને માથે એ જવાબદારી નાખી દઈને તું સાધુ બની ગયા છે ! તું અમારે નોધારાને
શ્રી સૂત્ર કતાંગ સૂત્ર : ૨
