________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. ३ उ. २ अनुकूलोपसर्गनिरूपणम्
४३
दुरु
त्मनां महतामपि मनोधर्माराधनात् मन्यावयन्ति । अत इमेनुकूलो तरा इति । ' जत्थ' यस्मिन् यस्प्रिन्ननुक्लोपसर्गे संपाप्ते सति । 'एगे' एके= अल्पसत्वाः=साधवः' सदनुष्ठानं प्रति । 'विसीयंति' विपीदन्ति = विहारादिषु साधुकृत्येषु शिथिलपवत्ना भवन्ति । यद्रा - सर्वचैव स्वजन्ति प्राप्तमपि संयमादिकम् । 'जवित्तये' यापयितुं संयमं पारयितुम् । 'ण चयंति' नैव शक्नुवन्ति कथ मपि संयमानुष्ठाने आत्मानं व्यवस्थापयितुं समर्था न भवन्ति । प्रतिकूलोपसगस्तु कदाचित्साहनमधिरुह्य सोढा भवन्त्यवि, किन्तु अनुकूलोपसहने महतामपि धैर्य स्खलति ||१||
तानेव अनुकूलोपसर्गानाह - 'अप्पेगे नायओ' इत्यादि ।
मूलम् - अप्पेगे नायओ दिस्सा रोयंति परिवारिया ।
ध्
११
१०
१२
पोसणे ताय पुट्टोसि कस्स ताय जहासि णो ॥ २ ॥
उपसर्ग बडे बडे महात्माओं के मन को भी धर्माराधना से विचलित कर देते हैं । इस कारण इनको जीतना बडा ही कठिन है । इन उपसर्गों के प्राप्त होने पर कोई कोई अल्पसत्व साधु सदनुष्ठानों के प्रतिविषण्ण हो जाते हैं अर्थात् विहार आदि साधुकृत्यों में शिथिल बन जाते हैं अथवा प्राप्त हुए संयम का पूरी तरह त्याग कर देते हैं । वे संयम का पालन करने में असमर्थ हो जाते है ।
अभिप्राय यह है कि प्रतिकूल उपसर्ग तो कदाचित् साहस वीरस्व का अवलम्बन करके सह लिए जाते हैं परन्तु अनुकूल उपसर्ग सहने में बडों बडों का भी धैर्य छूट जाता है ॥१॥
ઉપસર્યાં તે। મેટા મેોટા મહાત્માઓના મનને પણ ધર્મારાધનામાંથી વિચલિત કરી દે છે, તે કારણે અનુકૂળ ઉપસર્ગા પર વિજય પ્રાપ્ત કરવાનુ કાય અતિ દુષ્કર ગણાય છે. આ પ્રકારના ઉપસગેર્યાં આવી પડે ત્યારે કઈ કઈ અલ્પસત્ત્વ સાધુ સનુષ્ઠાનેાના પાલનમાં શિથિલ ખની જાય છે, એટલે કે વિહાર આદિ સાધુ કૃત્યમાં શિથિલ મની જાય છે. અથવા તેએ સંયમનું પાલન કરવાને એટલા બધાં અસમર્થ થઇ જાય છે કે સંયમના (સાવૃત્તિને) પણ પૂરેપૂરા ત્યાગ કરી નાખે છે.
આ કથનના ભાવાથ એ છે કે પ્રતિકૂળ ઉપસગેર્યાં તે કદાચ સાહસનું અવલંબન લઈ ને સહન કરી લેવામાં આવે છે, પરન્તુ અનુકૂળ ઉપસર્ગી સહન કરવાના પ્રસ`ગ આવે ત્યારે ભલ ભલાંનું ય એગળી જાય છે. ાગાથા
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૨
