________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. शु. अ. ५ उ. २ नारकीयवेदना निरूपणम्
३९७
( सरयंति) स्मारयन्ति (आरुस्स) आरुध्य - अकारणक्रोधं कृत्वा (तुदेण) तुदेनप्रतोदेन चाबुक इति लोकप्रसिद्धेन (पिट्ठे) पृष्ठे- पृष्ठदेशे (विज्झंति) विध्यन्तिताडयन्तीति ॥३॥
"
टीका 'से' तस्य नारकिजीवस्य 'बाहू' भुजौ 'मूलतं.' मूलत: - आमू लम् | 'पकतंति' प्रकर्तयन्ति - प्रकर्षेण कर्त्तयन्ति छेदयन्ति । तदनन्तरम् -'मुहे - विवास' मुखं विकाश्य = बलात्कारेण नैरयिकस्य मुखं स्फारविस्वा तस्मिन् 'धूल' स्थूलं- अतिशयेन स्थूलम्, जाज्जल्यमानलोहदण्डम् अथवा लोहगोलकं मुखे निक्षिप्य 'आडहंति' आदहन्ति मन्त्रालयन्तीत्यर्थः । तथा-'रहंसि रहसि एकान्तस्थाने नारकिजीवं नीत्वा 'जुतं युक्तं - जन्मान्तरकृतं दुष्कृतं 'सरयंति' स्मारयन्ति 'बाल' कर्त्तव्या कर्त्तव्यविवेक विरहितम् । तथा ललनाललामललितं गीतमाकर्णितमतः श्रोत्रे छेदयामः, पापबुद्धया परस्त्रीनिरीक्षणं कृतमतश्चक्षुषी विस्फोटयामः,
-
खंड को प्रवेशकर जलाते हैं। उन्हें एकान्त में पूर्वजन्मों में किये हुए पाप का स्मरण कराते हैं। निष्कारण क्रोध कर के पीठ में चाबुक मारते हैं । ३ ।
टीकार्थ - - वे नरकपाले नारकी जीव की दोनों भुजाओं को मूल से ही काट डालते हैं । तत्पश्चात् जबर्दस्ती उसके मुख को फाड़कर खूब बडा और जलता हुआ लोहे का डंडा या लोहे का गोला मुख में प्रवेश कर उसे जलाते हैं । अज्ञान नारक जीव को एकान्त में ले जाकर उसको पूर्व जन्मों में किये हुए पापों का स्मरण कराते हैं । वे कहते हैं- तूने ललनाओं के ललित गीतों को सुना, इस कारण हम तेरे कानों को काटते हैं। पापबुद्धि से परस्त्री का अवलोकन किया था, अतएव तेरे
સ્મરણ કરાવે છે. તેઓ કોઈ પણુ કારણુ વિના ક્રોધ કરીને તેની પીઠ પર ચામુક ટકારે છે. શા
ટીકાને નરકપાલા નારક જીવની બન્ને ભુજાઓને મૂળમાંથી ઈંદી નાખે છે. ત્યાર બાદ અગ્નિમાં ખૂબ જ તપાવીને લાલચેળ કરેલા લોઢાના દડાને અથવા ગાળાને, તેએ મળજબરીથી તેનું મુખ ખેાલાવીને સુખમાં ઘુસાડી દે છે. ત્યારે તે નારકના મુખમાં અસહ્ય બળતરા થાય છે, તે અજ્ઞાન નારકોને એકાન્તમાં લઇ જઈને તેના પૂર્વજન્મનાં પાપાનું સ્મરણ કરાવે છે. તેએ તેને કહે છે કે-તને લલનાઓનાં લલિત ગીતા સાંભળવા ખૂબ જ ગમતાં હતાં, તે કારણે અમે તારા કાન કાપી નાખીએ છીએ, તે પરસ્ત્રીનું પાપમુદ્ધિથી અવલેાકન કર્યુ હતું, તેથી અમે તારી આંખો ફાડી
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૨
