________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. ५ उ. १ नारकीयवेदनानिरूपणम् ३७३
अन्वयार्थः-(हम्ममाणा ते) परमाधार्मिकैः इन्यमानास्ते नारकाः (महाभितावे) महाभितापे-महादुःखरूपे (दुरूवस्स पुन्ने) दूरूपस्य पूर्णे-विष्ठादिभिः पूरिते (नरए) नरके-नरकान्तरे नरकैकदेशे वा (पडंति) पतन्ति (ते तत्थ) ते तत्र (दुरूवभक वी) दुरूपम क्षिगः-अशुच्यादिभक्षकाः सन्तः (चिट्ठति) तिष्ठन्ति (कम्मोवगया) कर्मोपगता:-सतकर्मवशाः (किमोहिं) कृमिमिः-नरकपालापादितः (तुझंति) त्रुटयन्ते-खायन्ते इति ॥२०॥ ___टोका-नरकपालैः 'हम्ममाणा ते' हन्यमानाः ते नारक जीवाः 'महाभितावे' महाभितापे-महान्तोऽभितापाः संतापाः विद्यन्ते यस्मिन् तस्मिन् महाभितापे । पुनः कथंभूते । 'दुरूवस्स पुन्ने' दूरूपेग पूर्ग, 'दुरूवस्स' इत्यत्र तृतीयाथै षष्ठी आर्षत्वात् ततो दूरूपेण विष्ठादिना पूर्णे पूरिते 'नरगे' नरके पूर्वनरकापेक्षया नरकान्तरे 'पडंति' पतन्ति 'ते तत्य ते नारका जीगः तत्र विष्ठामूत्रपरिपूरितन(के 'दुरूवभकवी' दूरूपमक्षिणः, विष्ठादि भक्षयन्तः ____ अन्वयार्थ--परमाधार्मिकों द्वारा आहत होते हुए नारक घोर दुःख. मय और विष्टा आदि अशुचि से परिपूर्ण नरक में (नरकान्तर में या नरक के एक भाग से दूसरे भाग में) जा पड़ते है । वहां अशुचि का भक्षण करते रहते हैं और कृत कर्मों के अधीन होकर कीडों के द्वारा खाये जाते हैं-पीडित किये जाते हैं ॥२०॥
टीकार्थ--जब नरकपाल परमाधार्मिक देव नारक जीवों को पीडा पहुंचाते हैं तब वे एक नरक से दूसरे नरक में जा पडते हैं। किन्तु यहां भी सुख शान्ति कहां ? वह नरक भी उन्हें अत्यन्त घोर सन्तापदायी होता है और मलमूत्र आदि से भरपूर होता है। वहां चिरकाल तक
સૂત્રાર્થ–પરમાધાર્મિક દ્વારા નારકને જ્યારે ખૂબ જ માર મારવામાં આવે છે, ત્યારે નારકે ઘેર દુખમય અને વિષ્ઠા આદિ ગંદા પદાર્થોથી પરિપૂર્ણ નરકમાં (નરકાન્તરમાં અથવા નરકના એક ભાગમાંથી બીજા ભાગમાં) જઈ પડે છે. ત્યાં તેઓ અશુચિનું (વિષ્ઠા આદિનું ભક્ષણ કર્યા કરે છે, અને કીડાઓ દ્વારા તેમનાં શરીરને ખૂબ જ પીડા પહોંચાડવામાં આવે છે. આ બધું તેમના પૂર્વકૃત પાપકર્મોના ફલસ્વરૂપે તેમને ભેગવવું પડે છે. રા
ટીકાર્થ-જ્યારે પરમધામિક (નરપાલ) નારક છાને ખૂબ જ પીડે છે, ત્યારે તેઓ નરકના એક ભાગમાંથી બીજા ભાગમાં જઈ પડે છે. ત્યાં પણ તેને સુખશાન્તિ મળતી નથી તે નરકમાં પણ તેને દારુણ દુઃખનો અનુભવ કરવું પડે છે. તે નરકસ્થાન મળ, મૂત્ર આદિ અશુચિઓથી પરિપૂર્ણ હોય
શ્રી સૂત્ર કતાંગ સૂત્ર : ૨
