________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ.३ ३.२ उपसर्गजन्यतपःसंयमविराधनानि० ९९ ___ अन्वयार्थः--(वितिगिच्छत्समावन्ना) विचिकित्सा समापनाः संयम पालयितुं समर्था भविष्यामो न वेति संशयापन्नाः (पंयाणं च अकोविया) पन्थानं च अकोविदा: मोक्ष पन्थानं प्रत्यपंडिताः (वलयापडिलेहिणो) क्लयप्रति लेखिनः= संग्रामे दुर्गमस्थानान्वेषककातरा इव (इच्चेवपडिले हे ति) इत्येवं पूर्वोक्तक्रमण संयमकातरा विचारयन्तीति ॥५॥
टीका--'वितिपिच्छसमावन्ना' विचिकित्सा समापनाः, संयमस्य परिपा. लने समर्थाः भविष्यामो नवेति सन्देहं कुर्वाणा, तथा 'पंथाणं च अकोविया' पन्थानं मार्गम्-सम्पगू ज्ञानदर्शनचारित्रलक्षणमोक्ष प्रति, अकोविदा=निपुणा! अयं ज्ञानदर्शनचारित्रलक्षणो मार्गों मोक्षं नेष्यति न वेति संशयजालाकुलमानसा, 'वलयापडिलेहिणो' बलयमतिलेखिना-निर्वाहार्थमष्टांगादिनिमित्तं वलयरूपमन्वेषयन्तः, वलयं गादिकमन्वेषयत्पुरुषात् , 'इच्चेव पडिलेहंति' इत्येवं पतिले___ अन्वयार्थ-हम संयम का पालन कर सकेंगे या नहीं इस प्रकार शंकाशील तथा मोक्षमार्ग में अकुशल, संग्राम के समय दुर्गम स्थानों की गवेषणा करने वाले कायरों के समान संयम कातर लोग पूर्वोक्त प्रकार से विचार करते हैं ॥५॥
टीकार्थ-जो विचिकित्सा से युक्त हैं अर्थात् हम संयम पालन में समर्थ हो सकेगे या नहीं, इस प्रकार के संशय से ग्रस्त हैं, तथा जो सम्यग्ज्ञान, दर्शन और चारित्र तप रूप मोक्षमार्ग के विषय में कुशल नहीं है अर्थात् जिन्हे ऐसी शंका है कि सम्यग् दर्शन आदि से मोक्ष प्राप्त होगा या नहीं, जो जीवन निर्वाह के लिये अष्टांग निमित्तरूप रक्षास्थान की खोज करते हैं, वे इस प्रकार विचार करते हैं।
સૂત્રાર્થ અમે સંયમનું પાલન કરી શકશે કે નહીં, આ પ્રકારને સંદેહ રાખનારા, તથા મેક્ષના માર્ગે આગળ વધવાને અકુશલ કાયર લેકે, સંગ્રામને સમયે પિતાની રક્ષા નિમિત્તે દુર્ગમ સ્થાનની ગવેષણ (શેષ) કરનારા કાયરોની જેમ, પૂર્વોક્ત પ્રકારે વિચાર કરે છે. પણ
ટીકાઈ–જેઓ વિચિકિત્સાથી યુક્ત હોય છે એટલે કે અમે સંયમનું પાલન કરી શકશે કે નહી, આ પ્રકારના સંશયથી ગ્રસ્ત લેકે, તથા સમ્યગ જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રત રૂપ મોક્ષમાર્ગના વિષયમાં અકુશલ લેકે, એટલે કે સમ્યગ્ગદર્શન આદિથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થશે કે નહીં, એવી શંકા સેવનારા અજ્ઞાની લેકે જિવન નિર્વાહને નિમિત્ત, અષ્ટાંગ નિમિત્તરૂપ રક્ષા સ્થાનની શોધ કરે છે.
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્રઃ ૨
