________________
समयार्थ बोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. १ उ. ३ प्रवेक्तिवादिनामनर्थ प्रदश नम् ३९९
यत्-स्वमताग्रही पुरुषो यत्र स्वस्य मतिर्निविष्टा भवेत् तत्रैव स्व युक्ति यथा कश्चिदपि प्रतिपाद्य स्वमतं स्थापयति किन्तु निष्पक्षपुरुषः स्वबुद्धि तत्रैव स्थापयति यत्र तत्त्वनिर्णायिका युक्ति गच्छतीति ॥१५।।
"सम्प्रति पूर्वोक्तवादिनामनर्थ प्रदर्शयत्राह-सूत्रकार:-"असंबुडा" इत्यादि।
असंवुडा अनादीयं, भमिहिति पुणो पुणो । कप्पकालमुवज्जति ठाणो आसुरकिब्विसिया ॥१६
छायाअसंवृता अनादिकं भ्रमिष्यन्ति पुनःपुनः ।
कल्पकालमुत्पद्यन्ते स्थाना आसुरकिल्विषिकाः ॥ १६ 'आग्रही पुरुष युक्ति को वहीं घसीट ले जाना चाहता है, जहाँ उसकी बुद्धि (श्रद्धा) जमी हुई है, किन्तु जो पक्षपात रहित होता है वह युक्ति के अनुकूल श्रद्धा करता है ॥१॥ _ अर्थात् स्वमत का आग्रह रखने वाला पुरुष अपनी बुद्धि जहां निविष्ट है अर्थात् जिस पर वह श्रद्धा रखता है, उसी ओर जैसे तैसे युक्ति को घसीट कर अपने मत की स्थापना करता है किन्तु निष्पक्ष मनुष्य अपनी बुद्धि को वही स्थापित करता है, जहां तत्त्व निर्णायक युक्ति होती है ॥१५॥ ___अब सूत्रकार पूर्वोक्तवादी को दोष दिखलाते हुए कहते हैं-"असंवुडा"
शब्दार्थ-ये 'असंबुडा-असंवृताः' इन्द्रिय जयसे रहित अर्थात् इन्द्रियके वश बने हुए लोक 'अणादीय-अनादिकम्' आदि रहित इस अनन्त संसारमें 'पुणो-पुणो-पुनः पुनः' बार बार 'भमिहिंति-भ्रमिष्यन्ति' भ्रमण करेंगे तथा
” આગ્રહી પુરુષ યુતિને તાણી ખેંચીને ત્યાં જ લઈ જવા માગે છે કે જ્યાં તેની બુદ્ધિ (શ્રદ્ધા) જામી હોય છે. પરંતુ જે માણસ પક્ષપાતથી રહિત હોય છે. તે યુકિતને અનુકૂળ શ્રદ્ધા રાખે છે. ૧૫ એટલેકે પોતાના જ મતને આગ્રહ રાખનાર પુરુષ જેમાં શ્રદ્ધા ધરાવતો હોય છે, તે તરફ જ યુક્તિને તાણી ખેંચીને પોતાના જ મતનું પ્રતિપાદન કરનારી વિચિત્ર દલીલે કરીને પિતાના મતની સ્થાપના કરે છે. પરંતુ નિષ્પક્ષ મનુષ્ય તે પિતાની બુદ્ધિ (શ્રદ્ધા) ની ત્યાં જ સ્થાપના કરે છે, કે જ્યાં તત્વનિર્ણાયક યુતિ હોય છે. ૧૫
હવે સૂત્રકાર પૂર્વોક્ત મતવાદીઓના દોષ પ્રગટ કરીને તેમને કેવું ફળ પ્રાપ્ત થાય छे ते मतावे छे 'असंवुडा" त्यादि
शहाथ-'असंवुडा--असंवृता' धन्द्रिय न्यथी २डित मत छन्द्रियना मनेर al 'अणादीय- अनादिकम्' मा विनाना मा मनन्त ससारमा 'पुणो-पुणो-पुनः पुनः'
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૧
