________________
३८२
आचाराङ्गसूत्रे अनादिको लोकः सौगतमते चानादिपरम्परयैकान्ततो लोकस्यानादित्वं भवति।
सपर्यवसितम्-सान्तः प्रलयसमये विष्णोर्नाभिकमले लोको विलीनो भवति, एतदपि पौराणिकमतम् । ___ अपयवसितः=अन्तरहितो लोकोऽस्ति । सतो लोकस्याऽऽत्यन्तिकविनाशासम्भवात् ।
येषां मते सादिको लोकस्तेषां मते लोकः सपर्यवसितः । येषां त्वनादिकस्तेषामपर्यवसित इति बोध्यम् । है ) और सर्वतः प्रसुप्त जैसा था । विष्णुकी नाभिमें रहे हुए कमलसे यह जगत उत्पन्न हुआ है। अतः यह सादिक है।
यह लोक अनादि है-यह भी सौगतोंका मत है। इस मान्यतामें एकान्तरूपसे अनादि परम्परासे चला आया हुआ होनेसे लोकमें अनादिता आती है। ___सपर्यवसितो लोकः " यह लोक सान्त है, प्रलयके समयमें यह लोक विष्णुकी नाभिके कमलमें विलीन हो जाता है-यह भी पौराणिकोंका मत है। " अपर्यवसितो लोकः" यह लोक अन्तरहित है, क्यों कि जो सत् पदार्थ होता है उसका आत्यन्तिक विनाश नहीं होता है। जिसके सिद्धान्तानुसार लोक सादिक है उसके सिद्धान्तानुसार लोक सपर्यवसित भी है, जिसने उसे अनादि माना है, उसकी मान्यतानुसार वह अपर्यवसित भी है। હતું, શું હતું તે કહેવાઈ શકતું નથી. ચારે બાજુ સૂનકાર જેવું હતું. વિષ્ણુની નાભિમાં રહેલા કમળથી આ જગત્ ઉત્પન્ન થયેલ છે. આ બરબર છે.
આ લેક અનાદિ છે–આ સૌગતેનું કહેવું છે. આ માન્યતા અનુસાર એકાન્ત રૂપથી અનાદિ પરંપરાથી ચાલ્યું આવેલ હોવાથી, લેકમાં અનાદિતા माव छ.
“सपर्यवसितो लोकः” as सान्त छ. प्रसयना समयमा । લેક વિષ્ણુના નાભિ-કમળમાં વિલીન થઈ જાય છે. આ પણ પૌરાણિક भत छ. “ अपर्यवसितो लोकः” मा दो २५न्तरडित छ, भ, २ सत् પદાર્થ હોય છે એને આત્યન્તિક વિનાશ થતું નથી. જેના સિદ્ધાન્ત અનુસાર લોક સાદિક છે તેના સિદ્ધાન્ત-અનુસાર લેક સપર્યવસિત પણ છે, જેને એણે અનાદિ માનેલ છે–એમની માન્યતાનુસાર તે અપર્યવસિત પણ છે.
श्री. साया
सूत्र : 3
