________________
आचारागसूत्रे ___ दण्डकशादिरूपोपक्रमाभावेऽपि पुनस्ते वार्द्धककालव्यालकवलिता मानवा मरणादपि गुरुतरां दुर्दशामनुभवन्ति । सकलानि चेन्द्रियाणि जराभिभूततया शिथिलतां गतानि, तरुणायमानया च तृष्णया व्याकुला मूढा भवन्तीति दर्शयति-" तद्यथे"-ति । वार्धक्ये सर्वेषामिन्द्रियाणां स्वकार्यकरणाक्षमता जायते तदा “श्रोत्रपरिज्ञानैः परिहीयमानैः" शणोति भाषावर्गणापरिणतान् पुद्गलानिति श्रोत्रम् । तच्च द्रव्यभावभेदेन द्विविधम् । तत्र कदम्बपुष्पसदृशं द्रव्यात्मकं, भावरूपं हि भाषाद्रव्यग्रहणलब्ध्युपयोगस्वभावात्मकम् । ___ दण्ड कशा आदिरूप उपक्रम के अभाव से यदि आयु की पूर्णता भी जीव को प्राप्त हुई तो यह जीव वृद्धावस्था में मरणान्तिक कष्टों को भोगता है, यही बात आगे के वाक्यों से स्पष्ट की जाती है।
जब यह वृद्धावस्थासंपन्न होता है उस समय इसका श्रोत्रेन्द्रियजन्य ज्ञान बिलकुल अल्प हो जाता है, अर्थात जिस प्रकार इसकी श्रोत्रेन्द्रिय तरुणावस्था में काम देती थी उस प्रकार से इस अवस्था में नहीं देती । इस समय जबकि प्रत्येक इन्द्रियाँ शिथिल हो जाती हैं तब एक चीज इसकी तरुण होती रहती है वह है इसकी तृष्णा-"तृष्णा च तरुणायते"।
" शृणोति भाषावर्गणापरिणतपुद्गलान् इति श्रोत्रम्” भाषावर्गणा के रूप में परिणत पुद्गलों को जो सुनता है उसका नाम श्रोत्र है। वह श्रोत्र द्रव्य और भाव के भेद से दो प्रकार का है । जिसका आकार कदम्ब पुष्प के समान है वह द्रव्य श्रोत्र है, जिसके द्वारा भाषावर्गणा
દંડ કશા આદિ રૂપ ઉપક્રમના અભાવથી કદાચ આયુની પૂર્ણતા પણ જીવની પુરી થઈ તે આ જીવ વૃદ્ધાવસ્થામાં મરણાન્તિક કષ્ટોને ભેગવે છે આ વાત આગળના વાકયોથી સ્પષ્ટ છે.
જ્યારે તે વૃદ્ધાવસ્થાસંપન્ન થાય છે ત્યારે તેનું શ્રોત્રેન્દ્રિયજ્ઞાન બિલકુલ અ૫ થઈ જાય છે અર્થાત્ જે પ્રકારે તેની શ્રોત્રેન્દ્રિય તરૂણાવસ્થામાં કામ દેતી હતી તે પ્રકારે વૃદ્ધાવસ્થામાં દેતી નથી. આ સમયે દરેક ઇન્દ્રિય શિથિલ થઈ જાય छे त्यारे २४ ०४ या तेनी त३५॥ २९ छ,ते ३४त तृre. " तृष्णा च तरुणायते।" “शृणोति भाषावर्गणापरिणतपुद्गलान् इति श्रोत्रम् ।”
ભાષાવર્ગણાના રૂપમાં પરિણત પુદ્ગલેને જે સુણે છે (સાંભળે છે) તેનું નામ શ્રોત છે. તે શ્રોત્ર દ્રવ્ય અને ભાવથી બે પ્રકારે છે. જેને આકાર કદઅપુષ્પ સમાન છે, તે દ્રવ્ય શ્રોત્ર છે. જે દ્વારા ભાષાવણના રૂપમાં
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
