________________
अध्य० २. उ. १
एतादृशस्वल्पायुषः कृते च शिरसि परिभ्राम्यदनेकमहाविपत्तिकलापः संयोगाद्यर्थी विवेकविकलो मानवोऽनिशमितस्ततः परिभ्रमति । स्वल्पेनैव कालेनायुषः क्षयोऽवश्यं भावीत्यही मौढयं प्राणिनो यदर्थ सततं परितप्यमानोधावतीति भावः ।
यह हालत है इस जीव की; फिर कहो इसे सुख कैसे प्राप्त हो सकता है ? फिर भी इतनी छोटी सी आयु को लेकर यह अनेक प्रकार की शिर पर घूमनेवाली आपत्तिविपत्तियों का कुछ भी ख्याल न कर रात-दिन पर पदार्थों के अपनाने में ही मस्त हो रहा है, और अपने कर्तव्य का कुछ भी ख्याल कहीं कर रहा है । अन्त में आयु के समाप्ति होने पर मृत्युशय्या पर विलाप करते हुए इस जीव का कोई भी रक्षक नहीं होगा। वे सब कुटुम्बी-जिनके लिये यह रात-दिन परिश्रम करके अपने खून का पानी कर रहा था-इससे जुदे हो जायेंगे और इसे फाल्गुन मास की होली की तरह चिता में जला देंगे।
इस प्रकार आयु की अल्पता को देखता हुआ यह जो नहीं चेत रहा है यही एक इसकी बडी भारी मूर्खता है । जो इससे जुदे हो जाने वाले हैं उन्हीं के लिये यह रात-दिन महा परिश्रम करने में लगा हुआ है। इसकी इस महा अज्ञानता पर ज्ञानियों को बडा भारी आश्चर्य होता है । यहां तक-"अप्पं खलु आउयं इहमेगेसिं माणवाणं" इस वाक्य का अर्थ हुआ है।
"बालपनमें ज्ञान न लह्यो, तरुण समय तरुणीरत रह्यो ।
अर्धमृतकसम बूढापनो, कैसे रूप लखे अपनो ॥१॥
આવી હાલત છે આ જીવની. હવે કહો તેને સુખ કેવી રીતે પ્રાપ્ત થાય? આટલી થેડી આયુ હોવા છતાં તે અનેક પ્રકારની શિર પર ઘૂમવાવાળી આપત્તિ વિપત્તિઓને પણ જરા ખ્યાલ ન કરતાં રાત-દિન પર પદાર્થોને અપનાવવામાં જ મ રહે છે, અને પિતાના કર્તવ્યને જરા પણ ખ્યાલ કરતો નથી. અંતમાં આયની સમાપ્તિ થવાથી મૃત્યુશય્યા પર વિલાપ કરે છે. આ જીવને કઈ પણ રક્ષક થશે નહિ. આ બધા કુટુંબીજને માટે પિતાના લેહીનું પાણી કરતે હતે તેનાથી જુદે થઈ જશે અને તેને ફાગણ માસની હોળી માફક ચિતામાં સળગાવી દેશે.
આ પ્રકારે આયુની અલ્પતાને દેખીને પણ ચેતતા નથી, એજ એક, જીવની મૂર્ખતા છે. જેનાથી જુદું થવાનું છે તેવાઓના માટે રાત-દિન પરિશ્રમ ઉઠાવે છે. આ તેની અજ્ઞાનતા ઉપર જ્ઞાનીઓને મેટું આશ્ચર્ય થાય છે. અહીં સુધી" अप्पं खलु आउयं इहमेगेसिं माणवाणं" मा पायने। अथ था छ,
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
