________________
६४८
आचारागसूत्रे ज्ञप्रत्याख्यानभेदाद् द्विविधाम् , उदाहरन्ति-कथयन्ति । ज्ञपरिज्ञया अष्टविधं कर्म सर्वथा परिज्ञाय, प्रत्याख्यानपरिज्ञया तत् सर्व परिहरेदिति वदन्तीत्यर्थः ॥३॥
यदि सर्वज्ञाः कर्मपरिज्ञामुदाहरन्ति, तस्मात् किं कर्तव्यम् ? इति शिष्यजिज्ञासायामाह-'इह आणाकंखी' इत्यादि।
मूलम्-इह आणाकंखी पंडिए अणिहे, एगमप्पाणं संपेहाए धुणे सरीरं ॥ सू० ४॥ - छाया-इह आज्ञाकाझी पण्डितः अस्निहः, एकमात्मानं संप्रेक्ष्य धुनीयात् शरीरम् ॥ मू० ४ ॥ प्रकृतियां ८ हैं और उत्तरप्रकृतियां १४८ हैं। सूत्र में 'दुःख' शब्द से उसके कारणभूत कर्मों का कारण में कार्य के उपचार से ग्रहण किया है। केवली भगवान् वे हैं जो समस्त जीवों को धार्मिक मर्यादा के अनुसार ही हितका उपदेश देते हैं और स्वयं जो अष्ट कर्मों में से चार घातिया कर्मों को नष्ट कर चुके है, अवशिष्ट चार अघातिया कोका नाश करने में जो लगेहुए हैं, शारीरिक और मानसिक आधि व्याधि जिनमें नहीं है, और जो यही प्रवचन करते हैं कि जो दुःखसे छटने की अभिलाषा रखते हैं उनका कर्तव्य है कि वे पहिले दुःखके कारणभूत कों के ज्ञाता बनें और फिर ज्ञानपूर्वक चारित्रके आराधन से उनका समूल विच्छेद करें ॥ सू० ३ ॥ ___ यदि सर्वज्ञ भगवान् कर्मपरिज्ञा का कथन करते हैं तो इससे भव्य जीवों का क्या कर्तव्य है ? ऐसी शिष्य की जिज्ञासा होने पर कहते हैं‘इह आणाकंखी' इत्यादि। प्रतिय! १४८ छ, सूत्रमा ‘दुःख' श५-४थी तेना ॥२९ भूत र्भानु मां કાર્યના ઉપચારથી ગ્રહણ કરેલ છે. કેવળી ભગવાન તે છે જે સર્વ ને ધાર્મિક મર્યાદા અનુસાર જ હિતને ઉપદેશ આપે છે, અને પોતે આઠ કર્મમાંથી ચાર ઘાતિયા કર્મોને નાશ કરી ચૂક્યા છે, અવશિષ્ટ રહેલાં ચાર અઘાતિયા કમેને નાશ કરવામાં જે લાગેલ છે, શારીરિક અને માનસિક આધિ-વ્યાધિ જેઓમાં નથી, અને જેઓનું પ્રવચન આ પ્રકારનું છે કે-જે દુઃખથી છુટવાની અભિલાષા રાખે છે તેમનું કર્તવ્ય એ છે કે-પહેલાં દુઃખના કારણભૂત કર્મોને જાણે અને પછી જ્ઞાનપૂર્વક ચાસ્ત્રિનું આરાધન કરવાથી તેને સમૂળ નાશ કરે છે સૂ૦ ૩ - યદિ સર્વજ્ઞ ભગવાન કર્મ પરિજ્ઞાનું કથન કરે છે તે તેથી ભવ્ય જીવોનું शुं तव्य छ ? वी शिष्यनीज्ञासा पाथी छ-' इह आणाकंखी ' त्याह
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
