________________
सम्यक्त्व - अध्य० ४. उ. ३
६४३
नराः = मनुष्याः, तेषामेव निरवशेषकर्मक्षपणसामर्थ्यमस्तीति भावः । तत्रापि साधारणतया न सर्वे मनुष्या अशेषकर्मक्षपणसामर्थ्यवन्तः - इति बोधयितुं तद्विशेषणमाह-' मृताचा' इति ।
अंशमें आत्मा में निर्मलता जागृत होगी । इस निर्मलता के आते ही स्वतः शब्दादि विषयों में जीवको उपेक्षाभावकी जागृति हो जाती है । मनुष्य को तप संयम ही उत्तम विद्वत्ता के स्थान पर लाकर रखनेबाला होता है, इसीलिये सिद्धान्तकारों ने ऐसे मनुष्यको विद्वानों में श्रेष्ठ माना है ।
यहां पर 'पलित' शब्द का अर्थ ' पुरातनकर्म ' है । अनादिकालिक होने के कारण पुरातन कर्म भी पलित = श्वेतकेश सदृश हैं, अतः उन्हें यहां पति कहा गया है। इसका अभिप्राय यह है कि जिस प्रकार मनुष्य पलित - सफेद केश को शीघ्र उखाड़ डालता है उसी प्रकार मन, वचन और कायकी सावद्य प्रवृत्ति को त्याग करनेवाला मनुष्य भी उन पुरातन कर्मों को शीघ्र नष्ट कर देता है । यह काम सामान्य जीवों से नहीं हो सकता इसलिये इस कार्य के करनेवाले विशेष जीव ही होते हैं, इसी बातको प्रकट करने के लिये सूत्रकार इस सूत्र में " नराः इस पदक विन्यास करते हैं; क्यों कि समस्त कर्मों के विनष्ट करने की साक्षात् शक्ति मनुष्य में ही रही हुई है। इनमें भी सभी मनुष्य समस्त कर्मों के क्षपण करने में समर्थ नहीं होते हैं; यही बात "मृताच" इस पदसे प्रकट की गई है । નિર્મળતા જાગૃત થશે. આ નિર્મળતા આવવાથી શખ્વાદિવિષયમાં જીવને ઉપેક્ષા ભાવની જાગૃતિ થાય છે. મનુષ્યને તપ સંયમ જ વિદ્વત્તાના સ્થાન પર લાવીને રાખવાવાળાં છે, માટે સિદ્ધાંતકારોએ આવા મનુષ્યને વિદ્વાનેામાં ઉત્તમ માનેલ છે.
"
मा ठेङागे 'पलित' शम्हनो अर्थ' 'पुरातनकर्म' छे. मनाहि असि होवाना अरगे પુરાતન કર્મો પણ પલિત-શ્વેતકેશસદૃશ છે, માટે તેને અહીં પલિત કહ્યા છે. આના અભિપ્રાય આ છે કે-જે પ્રકારે મનુષ્ય પલિત-સફેદ વાળને શીઘ્ર ઉખાડી નાખે છે તે પ્રકારે મન વચન કાયાની સાવદ્ય પ્રવૃત્તિને ત્યાગ કરવાવાળા મનુષ્ય પણ આ પુરાણા કર્મોને શીઘ્ર નષ્ટ કરી દે છે. આ કામ સામાન્ય જીવથી થઈ શકતું નથી; માટે આ કાર્યને કરવાવાળા કાઇક જ જીવ હોય છે. આ વાતને પ્રગટ કરવાને માટે સૂત્રકારે આ સૂત્રમાં “ नराः આ પદ રાખ્યુ છે; કેમ કે બધા કર્મોના નાશ કરવાની સાક્ષાત્ શક્તિ મનુષ્યમાં જ રહેલી છે. આમાં પણ अधा भनुष्यो सम्ण अभेना क्षय अश्वामां समर्थ थता नथी. आ बात 'मृताची' આ શબ્દથી પ્રગટ કરવામાં આવી છે.
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
دو
