________________
४८०
आचारास्त्रे __ टीका-लोकस्य षड्जीवनिकायस्य दुःखं दुःखकारणं कर्मास्तीति ज्ञात्वा लोकस्य-पुत्रकलत्रादेस्तथा हिरण्यसुवर्णाश्च संयोग-ममत्वलक्षण सम्बन्धं परिग्रह वाऽष्टविधकर्महेतुं वान्त्वा परित्यज्य धीराः कर्मविदारणसमर्था महायानं यान्त्यनेन मोक्षमिति यानं चारित्रम् , तच्च भवकोटिदुर्लभतया महदस्तीत्याशयेन महायानमित्युच्यते । यान्ति-गच्छन्ति प्राप्नुवन्तीत्यर्थः ।
ननु प्राप्तचारित्रस्य किमेकेनैव भवेन मोक्षः, उत पारंपर्येणेति शिष्यजिज्ञासायामुभयथाऽपि मोक्षो भवतीति बोधयितुमाह-'परेण परं यान्ति' इति ।
"इस षड्जीवनिकायरूप लोकके दुःखका कारण कर्म है" ऐसा जान कर कर्मों के नाश करनेमें शक्तिशाली धीर मुनि, पुत्र स्त्री आदि से, तथा हिरण्य सुवर्ण आदिसे 'ममेदं '-ममत्वभावरूप संयोगका अथवा अष्टप्रकारके कर्मों के आस्रवके कारणरूप परिग्रहका सर्वथा त्याग कर चारित्र को अङ्गीकार करते हैं । " यान" शब्दका अर्थ चारित्र है-" यान्ति अनेन मोक्षमिति यानम्" अर्थात्-जिसके द्वारा मोक्षको प्राप्त करे उस का नाम " यान" है, क्यों कि इसकी प्राप्तिसे जीवोंको मुक्तिका लाभ होता है । “ यान" के साथ जो " महा" विशेषण लगा हुआ है वह इसमें महत्ताका द्योतक है । चारित्रमें महत्ता इसी लिये है कि जीवोंको इसकी प्राप्ति करोडों भवोंमें भी दुर्लभ है। इसी अभिप्रायसे चारित्रको महायान कहा है।
जिसको चारित्र प्राप्त हो चुका है ऐसे मुनिकी मुक्ति उसी भवसे हो सकती है ? अथवा भवपरम्परासे ?, इस प्रकारकी शिष्यकी आशङ्काका
આ ષડૂજીવનિકાયરૂપ લોકના દુઃખનું કારણ કર્મ છે.” એવું જાણીને કર્મોને નાશ કરવામાં શક્તિશાળી ધીર મુનિ, પુત્ર સ્ત્રી આદિથી, તથા હિરણ્ય સુવર્ણ माहिथी 'ममेदं'-ममत्वमा१३५ संयोगानी, मथवा मष्ट प्रा२ना ना भावना ४२११३५ परिअडना सर्वथा त्यास यात्रिने भगी।२ ४२ छ. “यान" श५४नी मर्थ यारित्र छ. “यान्ति अनेन मोक्षमिति यानम् " मर्थात् २॥ द्वारा मोक्षने प्रात ४२ तेनु नाम “ यान” छ, २६ तेनी प्रातिथी छवाने भु. तिन चाल थाय छे. “यान"नी साथे “महा" विशेष मागेत छ. ते તેની મહત્તાને ઘાતક છે, ચારિત્રમાં મહત્તા એ માટે છે કે જેને તેની પ્રાપ્તિ કરડે ભામાં પણ દુર્લભ છે. તે અભિપ્રાયથી ચારિત્રને મઠ્ઠાવાન કહેલ છે.
જેને ચારિત્રપ્રાપ્ત થઈ ચુકેલ છે તેવા મુનિની મુક્તિ તે ભવથી થઈ શકે છે? અથવા ભવપરંપરાથી ?, આ પ્રકારની શિષ્યની આશંકાનું સમાધાન કરતાં
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
