________________
शीतोष्णीय-अध्य० ३. उ. ४
यः एकम् - नामयति क्षपयति, स बहूनपि नामयति क्षपयति । एकस्यानन्तानुबन्धनः क्रोधस्य क्षपको बहूनां तद्भेदानामप्रत्याख्यानादीनां मानादीनां वा कषायाणां क्षपको भवतीति । यद्वा- एकस्य मोहनीयस्य क्षपकः, बहूनां तदवशिष्टानां सर्वासां प्रकृतीनां क्षपको भवतीति । तथा-यो बहूनां क्षपकः, स एकस्य क्षपक इति ॥ म्र० ४ ॥
૧૭૨
बहुकर्मोपशमेनैककर्मोपशमेन वा विना मोहनीयस्योपशमो न भवति, तथा बहुकर्माभावमन्तरेण एककर्माभावमन्तरेण वा मोहनीयकर्मणः क्षयो न भवति । तस्मादेव कारणाज्जन्तूनां बहुविधदुःखसमुद्भव इत्याह- ' दुक्खं ' इत्यादि ।
मूलम् - दुक्खं लोगस्स जाणित्ता वंता लोगस्स संजोगं जंति धीरा महाजाणं, परेण परं जंति, नावकखंति जीवियं ॥ सू० ५ ॥
छाया - दुःखं लोकस्य ज्ञात्वा वान्त्वा लोकस्य संयोगं यान्ति धीरा महायानं, परेण परं यान्ति, नावकाङ्क्षन्ति जीवितम् ॥ सू० ५ ॥
जो एकका क्षय करता है वह बहुतों का क्षय करता है । एक अनन्तानुबन्धी क्रोधका क्षपक अप्रत्याख्यान आदि कषायोंका अथवा अपने भेदस्वरूप मानादि - कषायका क्षपक होता है । अथवा एक मोहनीय कर्मका क्षपक बहुत-तदवशिष्ट ( मोहनीय कर्मसे बाँकी रही ) सब कर्मप्रकृतियोंका क्षपक होता है । इसी प्रकार जो बहुतोंका क्षपक होता है वह एकका भी क्षपक होता है । सू० ४ ॥
बहुत क उपशम विना अथवा एक कर्मके उपशम विना मोहनीय कर्मका उपशम नहीं होता है, तथा बहुत कर्मों के अभाव-क्षय हुए विना मोहनीय कर्मका क्षय नहीं होता है । इसी कारण से प्राणियों को अनेक प्रकारके दुःखोंकी उत्पत्ति होती है। इसी बातको सूत्रकार प्रकट करते हैं - ' दुक्ख' इत्यादि ।
જે એકના ક્ષય કરે છે તે બહુના ાય કરે છે. એક અનતાનુખ ધી ક્રાધના ક્ષેપક અપ્રત્યાખ્યાન આદિ કષાયાના અથવા પોતાના ભેદસ્વરૂપ માનાદિ કષાયાના ક્ષપક થાય છે. અથવા એક મેાહનીય કર્મના ક્ષેપક અહુ—તવશિષ્ટ ( માહનીય કર્માંથી ખાકી રહી ) સઘળી કર્મપ્રકૃતિયાના ક્ષેપક થાય છે. આ પ્રકારે બહુના ક્ષપક થાય છે તે એકના પણ ક્ષપક થાય છે. ૫ સૂ૦ ૪૫
બહુ કર્મોના ઉપશમ વિના અથવા એક કર્મીના ઉપશમ વિના મેહનીય કર્મના ઉપશમ થતા નથી. તથા બહુ કર્મોનો અભાવ–ક્ષય વિના, અથવા એક કર્મનો અભાવ થયા વિના મેાહનીય કર્મના ક્ષય થતા નથી. તે કારણથી પ્રાણીચેાને અનેક પ્રકારના દુઃખોની ઉત્પત્તિ થાય છે. આ વાતને સૂત્રકાર પ્રગટ કરે छे- ' दुक्खं ' छत्याहि.
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
