________________
४२०
आचाराङ्गसूत्रे मूलम्-अणेगचित्ते खल्लु अयं पुरिसे, से केयणं अरिहए पूरित्तए, से अण्णवहाए अण्णपरियावाए अण्णपरिग्गहाए जणवयवहाए जणवयपरियावाए, जणवयपरिग्गहाए ॥सू०७॥
छाया—अनेकचित्तः खलु अयं पुरुषः, स केतनम् अर्हति पूरयितुम् । सोऽन्यवधाय, अन्यपरितापाय, अन्यपरिग्रहाय, जनपदवधाय, जनपदपरितापाय जनपदपरिग्रहाय ।। सू० ७॥ ___टीका-अयं प्रत्यक्षविषयः संसारी पुरुषः खलु-निश्चयेन अनेकचित्तः कृषिवाणिज्यसेवाघनेकटत्त्याश्रितचित्तो भवति । संसारमुखाभिलाषिणश्चित्तमेकाग्रं न भवतीति भावः । अनेकचित्तः किं कुर्यादित्याह-स केतनम्' इत्यादि । सोऽनेकचित्तः केतनं=भावकेतनम् इच्छां पूरयितुम् अर्हति ? काकुवचनमेतत् । नाईतीत्यर्थः । केतनं द्विविधं द्रव्यतो भावतश्च । तत्र द्रव्यकेतनं चालिनी, समुद्रो ___यह संसारी पुरुष निश्चयसे कृषि वाणिज्य सेवा आदि अनेक कार्यों के करनेमें व्यग्रचित्तवाला बना रहता है । क्यों कि संसारी जीवोंकी अभिलाषा सांसारिक अनेक सुखोंको प्राप्त करनेकी ओर सदा लगी रहती है, इसीलिये वे कृषि वाणिज्य आदि अनेक प्रकारके आजीविकोपयोगी कार्योंके संपादनमें रातदिन जुटे रहते हैं, अतः सांसारिक सुखोंके अभिलाषी पुरुषौंका मन किसी एक विषयमें एकाग्र नहीं होता है। इस पर सूत्रकार कहते हैं कि-'से केयणं अरिहए पूरित्तए' स केतनमहः पूरयितुम्, अर्थात् उसकी इस प्रकारकी ये चेष्टाएँ क्या उस केतन-मानसिक अभिलाषाकी पूर्ति कर सकती हैं ? कदापि नहीं। सूत्रकारने यहां काकुवचनका प्रयोग किया है। केतन दो प्रकारका है-(१) द्रव्य-केतन
આ સંસારી પુરૂષ નિશ્ચયથી કૃષિ, વાણિજ્ય, સેવા આદિ અનેક કાર્યો કરવામાં વ્યગ્રચિત્તવાળા બની રહે છે. કારણકે સંસારી જીવોની અભિલાષા સાંસારિક અનેક સુખ પ્રાપ્ત કરવાની તરફ સદા લાગી રહે છે તેથી તે ખેતી, વાણિજ્ય આદિ અનેક પ્રકારના આજીવિકાના ઉપયોગી કાર્યોના સંપાદનમાં રાતદિવસ લાગ્યા રહે છે. માટે સાંસારિક સુખોના અભિલાષી પુરૂષનું મન કઈ से विषयमा साथ मनतु नथी. २॥ ५२ सूत्रा२ ४ छ-' से केयणं अरिहए पूरित्तए '-स केतनमर्हः पूरयितुम् , अर्थात् तेनी २प्रा२नी २॥ ચેષ્ટાઓ શું તેના કેતન=માનસિક અભિલાષા–ની પૂર્તિ કરી શકે છે? કદાપિ નહિ. સૂત્રકારે આ ઠેકાણે કાકુવચનને પ્રયોગ કરેલ છે. કેતન બે પ્રકારના છે.
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
