________________
४१४
____ आचाराणसूत्रे किंच-अंग्रं-भवोपग्राहिकर्मचतुष्टयं केवलिकर्मेत्यर्थः, मूलं चतुर्विधं घातिकर्म, यद्वा मूल मोहनीयं कर्म, अग्रं-तदवशिष्टसप्तकर्माणि, मोहनीयक्षयेण विनाऽन्येषां कर्मणां क्षयो न भवति, तस्मान्मोहनीयस्य मूलत्वं सिध्यति । उक्तञ्च
" नायगंमि हए संते, जहा सेणा विणस्सइ ।
एवं कम्माणि णस्संति, मोहणिज्जे खयं गए" ॥ इति । छाया--नायके हते सति, यथा सेना विनश्यति । ___ एवं कर्माणि नश्यन्ति, मोहनीये क्षयं गते ॥
परीषह एवं उपसर्गों से अविचलित होकर वह पृथक् पृथक् भेद प्रभेदों सहित-विस्तारपूर्वक इस बातकी पर्यालोचना करता है कि अग्र
और मूल तपसंयमके विना आत्मासे पृथक्-अलग नहीं हो सकते हैं। भवोपग्राही अघातिया चार कर्म कि जो केवलिकर्म कहे जाते हैं, वे चार प्रकारके घातिया कर्म मूल हैं । अथवा मोहनीय कर्मका नाम मूल है। इससे अवशिष्ट सात कौका नाम अग्र है । मोहनीयके क्षय हुए विना अन्य कर्मों का क्षय नहीं होता है इसलिये मोहनीयमें मूलता सिद्ध होती है। कहा भी है___ "नायगम्मि हए संते, जहा सेणा विणस्सइ ।
एवं कम्माणि णस्संति, मोहणिज्जे खयं गए" ॥ १ ॥ जैसे सेनापतिके मारे जाने पर सेना तितर-बितर होकर भाग जाती है उसी प्रकार मोहनीयके क्षय होने पर अन्य कर्म भी नष्ट हो जाते हैं ॥१॥
પરીષહ અને ઉપસર્ગોથી અવિચલિત બનીને તે પૃથક્ પૃથક ભેદપ્રભેદે સહિત-વિસ્તારપૂર્વક આ વાતની પર્યાલોચના કરે કે અગ્ર અને મૂલ તપ સંયમ વિના આત્માથી પૃથ-અલગ થઈ શકતા નથી. ભયગ્રાહી અઘાતિયા ચાર કર્મો કે જે કેવલિકર્મ કહેવાય છે તે ચાર પ્રકારના ઘાતિયા કર્મભૂલ છે. અથવા મોહનીય કર્મનું નામ મૂલ છે. તેનાથી અવશિષ્ટ સાત કર્મોનું નામ અગ્ર છે. મોહનીયને ક્ષય થયા વિના અન્ય કર્મોને ક્ષય થતું નથી. માટે મોહનીયમાં મૂલતા સિદ્ધ थाय छे. यु छ
"नायगम्मि हए संते, जहा सेणा विणस्सइ ।
एवं कम्माणि णस्संति, मोहणिज्जे खयं गए" ॥१॥ જેવી રીતે સેનાપતિના મરવાથી સેના છિન્નભિન્ન થઈ ભાગી જાય છે તે પ્રકારે મોહનીય ક્ષય થવાથી અન્ય કર્મ પણ નષ્ટ થઈ જાય છે. ૧
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
