________________
३६३
३६३
अध्य० २. उ. ६
ननु यश्चैतादृशः स केवली छद्मस्थो वा ? प्रोच्यते-केवलिनोऽणोद्धातेत्यादिविशेषणासम्भवाच्छद्मस्थस्य ग्रहणम् । केवलिनस्तर्हि किं स्यादिति दर्शयति-'कुशल' इत्यादि । कुशला केवली तीर्थङ्करः सामान्यकेवली वा पुनः न बद्धः घातिकर्मणो नाशात्, न मुक्तः भवोपग्राहिकर्मसत्त्वात् । वाह्याभ्यन्तरसावधानुष्ठानैश्च मुक्तः, भवोपग्राहिकमेणः सत्त्वेन बद्धोऽपि ।
यद्वा छद्मस्थ एव कुशलपदेनोच्यते, तेन कुशलः प्राप्तरत्नत्रयः, न बद्धः अनन्तानुबन्ध्यादिकषायानलोपशमादिसत्त्वात् , न मुक्तः इदानीमपि तत्कर्मसत्त्वात् , अज्ञानाविरतिमिथ्यात्वैश्व मुक्तः, प्रशस्तैस्तु चारित्रतपोविनयादिभिर्वा न मुक्तः॥०९॥
शङ्का-जो ऐसा होता है वह कौन है? केवली है या छद्मस्थ ?
उत्तर-केवलीमें : अणोद्धातनखेदज्ञ" इत्यादि विशेषण संभवित नहीं होते हैं, इन दोनों विशेषणोंसे तो केवल छद्मस्थका ही ग्रहण हुआ है। हां “कुशल" इस शब्दसे केवलीका ग्रहण होता है, वे चाहे सामान्यकेवली हों चाहे तीर्थङ्कर हों। वे न तो बद्ध हैं; क्यों कि उनके घाती कर्मोंका अभाव हो चुका है, और न मुक्त ही हैं, कारण कि भवोपग्राही कर्मोंका उनके सद्भाव है । यद्यपि बाह्य और आभ्यन्तर सावद्य कर्मोंसे वे मुक्त-रहित हैं तो भी भवोपग्राही कर्मोंकी सत्ता होनेसे वे बद्ध भी हैं। ___ अथवा-'कुशल' इस पदसे छद्मस्थका ही ग्रहण हुआ है। जिसने रत्नप्रयको प्राप्त कर लिया है वह कुशल है। वह बद्ध नहीं है, क्यों कि इसके अनन्तानुबन्धी आदि कषायरूप अग्निका उपशमादि हो चुका है।
શંકા–જે એવા છે તે કોણ છે? કેવળી છે કે છસ્થ?
उत्त२–वणीमा “ अणोद्घातनखेदज्ञः" त्याहि विशेषणो समवित था नथी. - मन्ने विशेषणोथी तो व छमस्थनु ४ अडथये। छ. हा "कुशल" આ શબ્દથી કેવળીનું ગ્રહણ થાય છે તે ભલે સામાન્ય કેવળી હોય કે તીર્થંકર હોય. તેઓ બદ્ધ નથી, કારણ કે તેઓને ઘાતી કર્મોને અભાવ થયેલ છે, અને મુક્ત પણ નથી. કારણ કે પગાહી કર્મોને તેને સદ્ભાવ છે. જે કે બાહ્ય અને આત્યંતર સાવદ્ય કર્મોથી તેઓ મુક્ત-રહિત છે તે પણ ભપગ્રાહી કર્મોની સત્તા હોવાથી તેઓ બદ્ધ પણ છે.
मथवा "कुशल' मा ५४थी छस्थनु अ५ थयेस छ.गणे २त्नत्रय प्राप्त કરેલ છે તે કુશલ છે. તેઓ બદ્ધ નથી, કારણ કે તેના અનંતાનુબંધી આદિ કષાયરૂપ અગ્નિનું ઉપશમાદિ થઈ ચુકેલ છે. મુક્ત એટલા માટે નથી કે આ
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
