________________
२२०
आचाराङ्गसूत्रे ___कश्चित्सुरक्षितमपि तद्धनं कांस्यद्रव्यसुवर्णरजतादिकम् अगारदाहेन= गेहदाहेन दह्यते, इत्यादिकारणैरुपार्जितस्याप्यर्थस्य बहुविधो नाशो भवति, अन्तरायकर्मप्राबल्येनोपार्जयितुरुपभोगाय नैव भवतीत्यर्थः। उक्तञ्च
" चत्वारो धनदायादा, धर्माग्निनृपतस्कराः ॥
तत्र ज्येष्ठापमानेन, त्रयः कुप्यन्ति सोदराः " ॥ १ ॥ इति।। हुए स्थान से स्थानान्तरित हो जाता है तब उसका मिलना भी मुश्किल हो जाता है । इस तरह से भी उसका विनाश होते देर नहीं लगती। ___कथंचित् कांसा; द्रव्य, सुवर्ण, रजतादि रूप वह धन घर में सुरक्षित
भी रहे तो भी अचानक घरमें आग लगजाने से उसका भी विनाश हो जाता है। उस समय बहुमूल्य वस्तुएँ खाकमें मिल जाती हैं। आग को बुझाने के लिये आये हुए लोगों के हाथ भी उस समय जो भी वस्तु लगती है वे उसे उठा कर ले जाते हैं। इस प्रकार इन पूर्वोक्त कारणों से उपार्जित द्रव्य का अन्तराय कर्म के प्रबल उदयमें अनेक रीति से विनाश होते देर नहीं लगती । नीतिकार भी यही बात कहते हैं
“ चत्वारो धनदायदाः, धर्माग्निपतस्कराः।
तत्र ज्येष्ठापमानेन, त्रयः कुप्यन्ति सोदराः ॥१॥" धन के हिस्सेदार चार हैं । १ धर्म, २ अग्नि, ३ राजा, और ४ चोर। जिस धनका सदुपयोग धर्म में नहीं होता है उस धनका अग्नि, राजा
और चोरों के द्वारा विनाश और अपहरण होता है ॥ १॥ થાય છે ત્યારે તેનું મળવું પણ મુશ્કેલ બની જાય છે. આવી રીતે પણ તેને વિનાશ હોવામાં વાર લાગતી નથી.
કોઈ પણ પ્રકારે કાંસા, દ્રવ્ય, સુવર્ણ, રજતાદિ રૂપ તે ધન ઘરમાં સુરક્ષિત રહે તે પણ અચાનક ઘરમાં આગ લાગવાથી તેને પણ વિનાશ થઈ જાય છે. તેવા વખતે બહુમૂલ્ય વસ્તુઓ ખાક થાય છે. આગને ઓલવવા આવેલા લેકના હાથમાં પણ તે વખતે જે વસ્તુ પડે છે તે પણ ઉઠાવી લઈ જાય છે. આ પ્રકારે આ પૂર્વોક્ત કારણોથી ઉપાજીત દ્રવ્યનો અન્તરાય કર્મના પ્રબલ ઉદયમાં અનેક રીતિથી વિનાશ થવામાં વાર લાગતી નથી. નીતિકાર પણ એ વાત કહે છે___ " चत्वारो धनदायदाः, धर्माग्निनृपतस्कराः ।
तत्र ज्येष्ठापमानेन, त्रयः कुप्यन्ति सोदराः ॥ १॥" ધનના હિસ્સેદાર ચાર છે. ૧ ધર્મ, ૨ અગ્નિ, ૩ રાજા અને ૪ ચેર. જે ધનનો સદુપયેગ ધર્મમાં નથી થતું તે ધનને અગ્નિ, રાજા અને ચેરે દ્વારા વિનાશ અને અપહરણ થાય છે. ૧
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
