________________
अध्य० २. उ. ३
यतः सर्वेषां प्राणिनां गुरुकर्मणां जीवितम् असंयमजीवितं प्रियम् इष्टं भवति, न तु लघुकर्मणाम् , ततः किमित्याह-'त'-दित्यादि, तत्तस्मात्कारणाद् द्विपदंदासीदासकर्मकरादि, चतुष्पदं हस्तिहयगोमहिष्यादि परिगृह्य स्वायत्तीकृत्य ततस्तदेव द्विपदं चतुष्पदम् उपलक्षणादन्यदपि हिरण्य-सुवर्ण-धन-धान्यादिकं त्रिविधेन करणभूतेन योगत्रिक-करणत्रिकेग, अथवाऽऽत्मना परेणोभयेन, चेतनाचेतनमिश्ररूपेण वा अभियुज्य, अभि-आभिमुख्येन युक्त्वा बन्धरोधादिना तत्तत्कल्पितसंज्ञया कशादिप्रहारेण वाहयित्वा-तेषु तेषु कर्मसु नियुज्य शिक्षयित्वेत्यर्थः। अपि च-तदेव संसिच्य क्रयविक्रयादिव्यवहारेणाभिवर्य, अत्रापि 'त्रिविधेने' त्यस्य करते हैं । दुःखों से वे घबडाते हैं । और सदा सांसारिक सुखोंके अभिलाषी रहते हैं । संयमी जीवों में ये सब प्रवृत्तियां घटितं नहीं होती। यद्यपि उन्हें भी अपने प्राण प्रिय होते हैं परन्तु जब संयम में कोई घोर परीषह उपसर्ग आकर उपस्थित हो जाते हैं तब वे अपने संयम की रक्षा के लिये अपने प्राणों की भी परवाह नहीं करते हैं। असंयमी जीवों को ही अपना असंयम जीवन प्रिय होता है, कारण कि ये गुरुकर्मी हैं। लघुकर्मी संयमी जीवों को ऐसा जीवन प्रिय नहीं होता। इनकी विचारधारा सदा आत्मकल्याणकारी मार्ग की ओर ही झुकती रहती है। असंयमजीवी रात दिन परिग्रह-दासीदास, नौकरचाकर, हाथीघोड़ा, गायभैंस, हिरण्यसुवर्ण, आदि के बढ़ाने की ओर ही अधिकाधिक लालायित होते रहते हैं । वे चेतन अचेतन तथा मिश्र रूप परिग्रह की जितनी भी मात्रा प्राप्त करते हैं-चाहे वह थोड़ी हो या अधिक हो उसी સાંસારિક સુખના અભિલાષી રહે છે. સંયમી જીવેમાં આ બધી પ્રવૃત્તિઓ ઘટિતા થતી નથી. જો કે તેને પણ પિતાને પ્રાણ પ્રિય હોય છે પરંતુ જ્યારે સંયમમાં કે ઘેર પરિષહ ઉપસર્ગ આવીને ઉપસ્થિત થાય છે ત્યારે તે પિતાના સંયમની રક્ષા માટે પિતાના પ્રાણની પણ પરવાહ કરતા નથી.
અસંયમી અને પિતાનું અસંયમ જીવન પ્રિય હોય છે, કારણ કે તે ગુરૂકમી છે. લઘુકમ સંયમી જીવને એવું જીવન પ્રિય નથી હતું, તેની વિચાર ધારા સદા આત્મકલ્યાણકારી માર્ગની તરફ જ લાગેલ રહે છે. અસંયમજીવી રાતદિન પરિગ્રહ-દાસીદાસ, નોકરચાકર, હાથીઘોડા, ગાયભેંસ, હિરણ્યસુવર્ણ આદિને વધારવામાં અધિકમાં અધિક મગ્ન રહે છે. તે ચેતન, અચેતન તથા મિશ્રરૂપ પરિગ્રહની જેટલી પણ માત્રા પ્રાપ્ત કરે છે–ચાહે ભલે થોડી હોય કે
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
