________________
अध्य० २. उ.३
१७१ पाणिनां सातं प्रियं भवतीति विचार्य केषाञ्चिदपि प्राणिनामहितं न कर्त्तव्यम् । तदहिताचरणस्य यत्फलं भवति तद्दर्शयति-'भूएहि ' इत्यादि।
मूलम्-भूएहिं जाण पडिलेह सायं, समिए एयाणुपस्ती, तं जहा-अंधत्तं बहिरत्तं मूयत्तं काणत्तं कुंटत्तं खुज्जत्तं वडभत्तं सामत्तं सबलत्तं, सह पमाएणं अणेगरूवाओजोणीओ संधायइ, विरूवरूवे फासे संपरिवेयइ ॥सू०२॥ छाया-भूतेषु जानीहि प्रत्युपेक्ष्य सातम् समित एतदनुदर्शी, तद्यथा-अन्धत्यं बधिरत्वं मूकत्वं काणत्वं कुब्जत्वं वडभत्वं श्यामत्वं शबलत्वं सह प्रमादेन अनेकरूपा योनीः सन्दधाति विरूपरूपान् स्पर्शान् संपरिवेदयते ।। मू० २ ॥ लिये उच्च नीच गोत्र की प्राप्ति में भी हर्ष विषाद करना उचित नहीं है। इस प्रकार के विचार से मान आदि का जब आत्मा से अभाव हो जाता है तब कषाय का अभाव स्वतः सिद्ध होने से संयमी को संयमभाव में दृढ़ता, और विषयादिकों में अदृढ़ता आ जाती है, इससे सम्यग्ज्ञानादिक सद्गुणों की प्राप्ति होने से संयमी मुनि को मुक्ति का लाभ कालान्तर में या उसी भव में होजाता है। इस पूर्वोक्त कथन से संयमी मुनि को इस बात का भी सदा विचार करते रहना चाहिये कि मान
और अपमान के कारण-कलापों की उपस्थिति होने पर मुझे हर्ष और विषाद नहीं करना चाहिये ॥ सू०१॥
सांसारिक प्राणियों को सातावेदनीय के उदय से सुख एवं सुखकारक सामग्री, तथा असातावेदनीय के उदय से दुःख एवं दुःखकारक પ્રાપ્તિમાં પણ હર્ષ શેક કર ઉચિત નથી. આ પ્રકારના વિચારથી માન આદિને
જ્યારે આત્માથી અભાવ થઈ જાય છે ત્યારે કષાયને અભાવ સ્વતઃ સિદ્ધ હેવાથી સંચમીને સંયમ ભાવમાં દઢતા અને વિષયાદિકોમાં અદઢતા આવી જાય છે. માટે સમ્યજ્ઞાનાદિક સદ્દગુણોની પ્રાપ્તિ હેવાથી સંયમી મુનિને મુક્તિને લાભ કાલાનરમાં અગર આ ભવમાં થાય છે.
આ પૂર્વોક્ત કથનથી સંયમી મુનિએ આ વાતનો પણ સદા વિચાર રાખવે જોઈએ કેન્માન અને અપમાનના કારણકલાપીની ઉપસ્થિતિ હોવાથી હર્ષ અને વિષાદ કરવું મારું કર્તવ્ય નથી. એ સૂત્ર ૧ છે
સાંસારિક પ્રાણિને સાતવેદનયના ઉદયથી સુખ અને સુખકારક સામગ્રી, અને અસાતવેદનીયના ઉદયથી દુઃખ અને દુઃખકારક સામગ્રી પ્રાપ્ત થાય છે,
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
